Nieuws & analyses P.V. pagina actueel

NAAR INDEX PAGINA

^ TOP

9 oktober 2025: RVO SDE overzicht derde kwartaal 2025 - 330,7 MWp netto toename PV projecten sedert 1 juli 2025, eerste 9 maanden 35% minder dan in 2024. Nieuwe jaargroei 2023 & 2024 voorlopig 1.766 MWp & 1.358 MWp.

Op 4 oktober 2025 verscheen het derde kwartaal overzicht voor de SDE regelingen in 2025 bij RVO, met peildatum (1) oktober 2025, en alle overgebleven beschikkingen en realisaties voor de regelingen tm. SDE 2023. Hierin is tevens voor het eerst de SDE 2024 regeling opgenomen met eerste - geringe - verliezen en opleveringen. In deze analyse worden de meest recente cijfers getoond. Nieuw toegevoegd† werd, t.o.v. de status op 1 juli 2025, een netto beschikt vermogen van bijna 331 MWp, maar is het totaal aan nieuwe realisaties slechts 319 MWp. Er verdween netto een grote hoeveelheid beschikkingen (verschil tussen realisaties en verdwenen beschikkingen, resp. neerwaarts bijgestelde capaciteit), in dit geval vooral veroorzaakt door een grote hoeveelheid uitschrijvingen uit de oudste SDE regeling, SDE 2008. Sinds de update van 1 juli 2025 zijn er in totaal zelfs 1.157 beschikkingen, "goed" voor 320 MWp aan beschikte capaciteit verdwenen, waarbij SDE 2023 de hoogste capaciteit kwijtraakte (248 MWp). De hoogste realisatie werd ditmaal bij de voorjaars-ronde van SDE 2020 (laatste SDE "+") bereikt, met een toename van bijna 112 MWp verdeeld over slechts 9 beschikkingen. SDE 2021 en SDE 2022 voegden het hoogste aantal toe, beiden 37 gerealiseerde beschikkingen.

De nieuwe realisaties leidden, in cumulatie, begin oktober 2025, tot een volume van 13.224 MWp aan (SDE) beschikt gerealiseerd PV vermogen, verdeeld over inmiddels 29.409 gerealiseerde (overgebleven) aanvragen. Door verliezen / uitschrijvingen van veelal oudere gerealiseerde projecten, is dat aantal weer onder de dertigduizend exemplaren gekomen. De netto realisatie van bijna 331 MWp beschikt vermogen in het derde kwartaal van 2025, is 59% hoger dan de bijna 208 MWp toename in QII 2025. Gerekend naar het door RVO gemelde jaar van oplevering van de afzonderlijke beschikkingen, zou er een voorlopige toename van 1.765 MWp aan beschikte capaciteit zijn geweest in 2023, momenteel bijna 16% minder dan de huidig vastgestelde aanwas in 2022 (2.091 MWp). De jaargroei in 2024, momenteel 1.358 MWp, 23% minder dan de jaargroei in 2023, is weliswaar nog steeds zeer voorlopig maar de verwachting is, dat deze cijfers niet "zeer substantieel" zullen gaan wijzigen. Wat de al langer door Polder PV sterk betwijfelde data van VertiCer, met véél hogere capaciteits-volumes voor de jaren 2023 en 2024, in een extra kritisch daglicht stellen.

De najaars-ronde van SDE 2018 blijft, met 1.751 MWp aan opgeleverde, beschikte capaciteit, realisatie kampioen van alle SDE regelingen, op behoorlijke afstand van de nieuwe numero 2, de najaars-ronde van SDE 2019, waar inmiddels 1.541 MWp van is gerealiseerd, volgens het iets aangepaste, beschikt volume. Opvallend daarbij is, dat de SDE 2019 II regeling al een realisatie percentage van 79% bij de capaciteit heeft bereikt ten opzichte van de oorspronkelijk beschikte hoeveelheid, het hoogste relatieve aandeel van alle SDE regimes. De laatste officiële SDE "+" ronde, SDE 2020 I, de zesde regeling met meer dan 1 GWp, staat momenteel op een, iets opwaarts bijgestelde, beschikte realisatie van bijna 1.126 MWp. Na SDE "++" 2021 (7e regeling met meer dan 1 GWp gerealiseerd), is inmiddels de achtste regeling waarbij meer dan 1.000 MWp is gerealiseerd een feit: De eerste SDE "++" regeling, SDE 2020 II, heeft inmiddels 1.018 MWp in cumulatie staan.

Relateren we de nieuwe volumes aan het opgeleverde (beschikte) vermogen per dag, is er in de huidige versie, voor het totaal van alle SDE regelingen, in het 3e kwartaal van 2025, gemiddeld 3,6 MWp per dag gerealiseerd, 58% meer dan de 2,3 MWp/dag in het tweede kwartaal van 2025. Het gerealiseerde volume is bij de realisaties dus weer flink toegenomen in de SDE gedreven projecten markt. Records (QI 2022, 8,8 MWp/dag gemiddeld) zullen zeer waarschijnlijk niet meer worden gehaald, gezien de blijvende, grote problemen bij met name de actuele elektrische infrastructuur.

In de huidige update staan, onder de overblijvende SDE "+" regimes (SDE 2019 II en SDE 2020 I) nog maar 19 beschikkingen, resp. 110 MWp capaciteit open. Onder de vier oudere SDE "++" regimes is nog het grootste volume voorhanden, 1.290 openstaande beschikkingen, met ruim 4,6 GWp aan capaciteit. In de huidige update zijn daar (overgebleven) 268 beschikkingen onder SDE 2024 aan toegevoegd, met een capaciteit van 1.791 MWp. In totaal resteren 1.587 nog openstaande beschikkingen, met 6,52 GWp aan capaciteit.

De verliezen van talloze eerder beschikte projecten blijven ook in de huidige update aanhouden, op een hoger niveau dan in de voorgaande update. Voor alleen de SDE "+" regelingen is, mede door het enorme, historisch geaccumuleerde verlies onder SDE 2020 I, al 43,6% (8.314 MWp) van het oorspronkelijk toegekende vermogen verloren gegaan. In totaal is er bij alle ooit toegekende SDE beschikkingen (SDE, SDE "+", en de 5 momenteel inhoudelijk bekende SDE "++" regelingen, SDE 2020 II, SDE 2021 tm. SDE 2024) inmiddels al bijna 13,7 GWp aan beschikte PV capaciteit, verdeeld over 31.815 oorspronkelijke beschikkingen verdwenen. Het is hierbij voor het eerst in de SDE geschiedenis, dat meer dan de helft van het ooit afgegeven aantal beschikkingen is verdwenen. Hiermee heeft de omvangrijke PV sector reeds een maximale marktwaarde aan subsidies van 11,2 miljard Euro laten verdampen sedert de start van de eerste SDE regeling, SDE 2008.

† Door een blunder van RVO is een beschikking voor een flink zonnepark in Voorst onterecht "gedubbeld" opgenomen. Deze duplo moet weer worden verwijderd, omdat deze de statistieken onterecht verminkt.

---

• Introductie / samenvatting
• Complete evolutie SDE dossier voor zonnestroom
• RVO blunder update 1 oktober 2025 (SDE 2019 I)
• Toenames afgelopen updates; evolutie MWp realisaties PV projecten per dag
• (Nieuwe) afvallers update 1 oktober 2025
• Uitval uit de SDE regelingen in grafiek
• Uitval totalen en percentages t.o.v. oorspronkelijke beschikkingen
• Maximale subsidie misgelopen door de PV sector
• SDE gesubsidieerde PV realisaties laatste RVO update
• Progressie bij de deel-dossiers van de SDE regelingen - De Grote SDE Tabel
• (a) Verloren gegane beschikkingen t.o.v. de oorspronkelijk toegekende volumes (blauwe sectie in tabel)
• Nieuwe grafieken oorspronkelijk versus overbleven beschikkingen
  • Oorspronkelijk versus overgebleven beschikkingen - aantallen
  • Oorspronkelijk versus overgebleven beschikkingen - capaciteit
• (b) Fysieke realisaties per SDE jaar-ronde "volgens de officiële RVO cijfers" (groene sectie in tabel)
  • Gemiddelde beschikking grootte bij de realisaties
• (c) Realisaties per kalenderjaar
  • Vergelijking aantallen nieuwe beschikkingen RVO / projecten VertiCer per kalenderjaar
  • Vergelijking capaciteit nieuwe beschikkingen RVO / projecten VertiCer per kalenderjaar
• (d) Actuele portfolio aan overgebleven SDE beschikkingen voor PV (zwarte sectie in tabel)
• (e) Ratio SDE+/SDE, resp. SDE++/SDE+
• (f) Evolutie systeemgemiddelde capaciteit volgens RVO beschikkingen
• (g) Nieuwe grafieken overgebleven beschikt versus realisaties
  • Overgebleven beschikt versus realisaties - aantallen
  • Overgebleven beschikt versus realisaties - capaciteit
• RES doel elektra
• Thermische zonne-energie met grafiek
• Bronnen

• SDE 2008 verloor in deze update voor de oudere regelingen een zeer grote hoeveelheid van 828 beschikkingen (wederom een ver-drievoudiging t.o.v. de vorige update), gepaard gaand met 1.630 kWp minder capaciteit (waarschijnlijk grotendeels residentieel, of kleine projecten achter andersoortige kleinverbruik aansluiting; zeer waarschijnlijk verder gaande uitval van oorspronkelijk beschikte eerste SDE projecten bij de afloop van de 15-jarige subsidie periode)
• SDE 2009 182 beschikkingen minder, 301 kWp minder (bij aantal: 4,4 maal zo veel dan in vorige update)
• SDE 2010 6 beschikkingen minder, 23 kWp minder
• SDE 2011 3 beschikkingen minder, 98 kWp minder
• SDE 2013 1 beschikking minder, 165 kWp minder
• SDE 2014 4 beschikkingen minder, 571 kWp minder
• SDE 2016 II aantal beschikkingen constant, 4 kWp minder
• SDE 2017 I aantal beschikkingen constant, 132 kWp minder
• SDE 2017 II 1 beschikking minder, 168 kWp minder
• SDE 2018 I 4 beschikkingen minder, 484 kWp minder
• SDE 2018 II aantal beschikkingen constant, 438 kWp minder
• SDE 2019 I 1 beschikking minder, 145 kWp minder
• SDE 2019 II 1 beschikking méér, 17,6 MWp méér (anomalie ! Blunder RVO !)
• SDE 2020 I 2 beschikkingen minder, 4,54 MWp minder
• SDE 2020 II 2 beschikkingen minder, 21,8 MWp minder
• SDE 2021 25 beschikkingen minder, 22,0 MWp minder
• SDE 2022 13 beschikkingen minder, 16,1 MWp minder
• SDE 2023 86 beschikkingen minder, 248,4 MWp minder (hoogste aantal en capaciteit verlies in deze update)
• SDE 2024 2 beschikkingen, resp. 59,3 MWp minder dan in RVO "eindstand 2024" tabel. Huidige volumes cf status Kamerbrief

In bovenstaand overzicht blijkt de afvoer van aantallen beschikkingen en daarmee gepaard gaande verloren gegane capaciteit wederom als een normale gang van zaken te zijn opgetreden, de meeste regelingen zijn weer beschikkingen en capaciteit kwijtgeraakt. De grootste capaciteit volumes in de recentere regelingen. Record houder voor zowel de aantallen als de capaciteit is bij die recente regelingen ditmaal SDE 2023, die 86 beschikkingen verloor, resp. 248,4 MWp.

De eerste SDE regeling, die in een recente update door de continue verliezen (uitschrijvingen) van overgebleven beschikkingen onder de vierduizend exemplaren was gekomen, is nu een nog veel groter volume van 828 exemplaren kwijtgeraakt, waarmee er nog maar ver onder de drieduizend, momenteel 2.737 exemplaren over zijn voor die regeling. Oorspronkelijk waren er voor die 1e regeling 8.033 beschikkingen afgegeven, dus 66% is alweer verdwenen resp. uitgeschreven bij RVO. Dit hoeft echter nog niets te zeggen over de installaties zelf, die kunnen (deels) prima zonder SDE subsidie blijven doordraaien. Ze zijn wel buiten de waarneming van RVO komen te liggen, door de uitschrijving.

Bij de capaciteit zijn, na SDE 2023, de opvallendste verliezen zichtbaar bij SDE 2021 (minus 22,0 MWp), SDE 2020 II, SDE 2019 II, en SDE 2022 (bijna 22, bijna 18, resp. ruim 16 MWp minder).

De totale, netto uitval t.o.v. de vorige update betreft een volume van 1.157 beschikkingen, met, een netto verlies van 318,6 MWp aan (oorspronkelijk) beschikte capaciteit. Echter, er moet nog gecompenseerd worden voor de blunder van RVO mbt de dubbele SDE 2019 ronde I beschikking. Trekken we de capaciteit van dat zonnepark af van het (positieve) volume bijgeschreven voor die regeling, moet er nog eens 1,25 MWp extra worden afgetrokken, waarmee het eindresultaat bij de uitval op 319,9 MWp komt voor alle regelingen bij elkaar.

In de vorige update lagen deze uitval volumes beduidend lager, 521 stuks, resp. 296 MWp. In de update van 1 april 2022 ging een bizar hoog, historisch volume van 4.062 beschikkingen verloren.

Bij de capaciteit trad in de totale SDE historie het verlies record ook op in de update van april 2022. Toen viel zelfs 1.624 MWp weg, het grootste volume onder SDE 2020 I. In nog oudere updates waren het vooral de twee SDE 2017 rondes die zeer fors moesten incasseren met talloze verdwenen beschikkingen en capaciteiten. De grote klappen werden daarna vooral aan de twee SDE 2018 rondes, SDE 2019 I en SDE 2020 I toebedeeld. Inmiddels begint de wegval ook onder de SDE "++" regelingen significant te worden. De verliezen blijven op een hoog niveau, wat ongetwijfeld te maken heeft met de vele problemen in de oververhitte projecten markt, met de netcapaciteit als permanent etterende zweer die realisaties niet makkelijk maakt. En regelmatig zelfs actueel onmogelijk maakt. Het gevolg is dat een substantieel deel van de vaak met veel moeite gepaard gaande aanvragen, en uiteindelijk zelfs verzilverde SDE beschikkingen, uiteindelijk toch worden teruggetrokken door de ontwikkelaars. En/of langdurig op ijs worden gelegd. Zelfs de nodige zonnepark plannen, waar heel erg veel planning en geld in is gestoken, zijn, met SDE beschikking, de laatste tijd, uit de RVO lijsten verdwenen. Dat was nog niet zo lang geleden een zeldzame gebeurtenis.

Triest lijstje verliezen, impact wel weer iets minder in huidige update

In de historie van het SDE gebeuren zijn grote volumes aan afgegeven beschikkingen, gerelateerd aan capaciteit verloren gegaan, per RVO update. In de oktober 2023 update heb ik die voor het laatst op een rijtje gezet, zie aldaar. Ook zijn daar de percentages verliezen per regeling gememoreerd. Die vindt u verder ook terug in de bijgewerkte, grote SDE tabel verderop. Hier komt nu dus weer 320 MWp nieuw verlies bovenop. Om u een idee te geven van de impact van dat laatste cijfer: gerekend met moderne PV modules van 480 Wp (plm. 2,21 m²) per stuk, hebben we het, wat het verlies in de huidige, laatste update betreft, alweer over een niet gerealiseerd potentieel van ruim 666 duizend zonnepanelen, met een gezamenlijke oppervlakte van zo'n 147 hectare, in een periode van 3 maanden tijd...

Nieuwe grafieken - uitval in beeld

Voor het eerst heeft Polder PV in een vorige update ook de verliezen uit de SDE regelingen in grafische vorm verbeeld. Deze grafieken zijn inmiddels ook weer ververst.

In de hierboven weergegeven eerste grafiek wordt de evolutie van de overgebleven aantallen SDE beschikkingen voor PV projecten in de loop van de tijd vervolgd, per regeling, en met een markering per peildatum, beginnend op 1 april 2020. Toen waren de meeste SDE regelingen al langer "actief". Later actief geworden regelingen zijn, vanaf de peildatum dat er voor het eerst data van bij RVO verschenen, met een eigen kleurstelling opgenomen, vanaf SDE 2019 II.

Sommige SDE regelingen kenden slechts geringe volumes beschikkingen en/of het verloop is zeer gering in de loop van de tijd. Maar er zijn meerdere SDE regelingen waarbij de verliezen groot, tot zelfs catastrofaal zijn geweest. De meest impact hadden de uitschrijvingen onder SDE 2020 II, waarvoor de overgebleven volumes in de getoonde periode onderuit gingen, van 6.882 naar nog maar 2.402 beschikkingen, begin QIV 2025. Er was nog maar 35% over van de beginwaarde in de grafiek. Ook de aantallen in andere "recente" regelingen, eroderen sterk, wat voor een belangrijk deel te maken heeft met de overal optredende netcongestie, die realisatie van veel nieuwe project onmogelijk maakt. Meestal omdat de periode waarin de beschikking verzilverd moet worden te kort is geworden in combinatie met andere factoren.

Let ook op de structurele, voortgaande uitholling van het aantal overgebleven exemplaren onder de oudste regeling, SDE 2008. Waarvan de uitschrijving bij RVO sinds het 2e kwartaal van 2024 al in de versnelling leek te zijn gegaan. En in de huidige update een zeer forse neerwaartse trend laat zien, met talloze nieuwe "uitschrijvingen" uit de RVO databank. Ook SDE 2009 begint al een merkbaar neerwaartse trend te laten zien.

In deze update is ook voor het eerst SDE 2024 opgenomen, die niet zeer veel beschikkingen had verzilverd voor solar, en die in dit diagram dus rechtsonderaan voor het eerst zichtbaar is geworden.

In deze tweede grafiek, die de erosie van de overblijvende capaciteit (in MWp) aangeeft van alle SDE regelingen, is het verval nog duidelijker te zien. Dit heeft deels te maken met de schaalvergroting bij de aanvragen, en dus ook bij de beschikkingen. Komen dergelijke beschikkingen, om wat voor reden dan ook, te vervallen, heeft dit met name bij de overblijvende vermogens een merkbare impact (meestal groter dan bij de aantallen beschikkingen). Daarbij komt óók, dat al jaren een duidelijke trend is bij RVO, dat talloze bestaande beschikkingen, bij uiteindelijke realisatie, bijna altijd neerwaarts worden bijgesteld: de projecten worden meestal kleiner opgeleverd dan waarvoor ze (ooit) zijn beschikt, mede vanwege netcongestie en andere problemen. Vaak zijn de neerwaartse bijstellingen zelfs aanzienlijk, en gaan bij grote geplande projecten als zonneparken en daken op distributiecentra, vele megawattpieken aan oorspronkelijk toegekende capaciteit verloren. In de al gememoreerde SDE 2020 I is het verval in de getoonde periode van 3.440 MWp naar nog maar 1.210 MWp gegaan (35,2% van beginwaarde in grafiek). Ook de nakomende SDE "++" regelingen (SDE 2020 II tm. SDE 2022), kennen al hoge uitval cijfers bij de capaciteit. Zelfs bij de nog niet zo lang geleden opgenomen SDE 2023 is inmiddels een forse erosie van de overgebleven beschikte capaciteit zichtbaar geworden.

SDE 2024 had, bij relatief weinig aantal beschikkingen (vorige grafiek), best wel een fors start vermogen, en is ongeveer halverwege, tussen de overgebleven capaciteit van SDE 2018 II en SDE 2021, zichtbaar geworden. We gaan zien wat daar van over gaat blijven. Het gaat, vanwege de voortdurende schaalvergroting binnen de SDE regimes, om grote projecten, waar al heel veel tijd en geld in is gestoken door de ontwikkelaars.

De dramatische "downfall" bij SDE 2008, goed zichtbaar bij de aantallen overgebleven beschikkingen (vorige grafiek), is hier niet zichtbaar, omdat het sowieso altijd al om byzonder lage capaciteiten is gegaan (grotendeels residentiële projectjes).

Uitval totalen en percentages t.o.v. oorspronkelijke beschikkingen

Wat de totale aantallen verloren gegane beschikkingen betreft, zijn de procentuele verliezen momenteel het hoogst: onder de 3 SDE regelingen SDE 2008 (-65,9% t.o.v. oorspronkelijk beschikt), onder de 14 SDE "+" regelingen SDE 2012 (-72,7%), resp. onder de 5 SDE "++" regelingen SDE 2021, die met 69,0% verlies de vorige "kampioen", SDE 2020 II (-67,5%), in negatieve zin heeft ingehaald. Bij de capaciteit zijn de grootste verliezers voor deze 3 super categorieën te vinden bij 2 van dezelfde regelingen. Dus, wederom SDE 2008 (-60,7%, vorige update nog -50%), en SDE 2012 (-75,0%). De grootste SDE "++" verliezer, SDE 2022, is nog dieper in het rood gekomen, en is inmiddels al 57,0% van het oorspronkelijk beschikte volume kwijtgeraakt. Deze 3 regelingen hebben dus al meer dan de helft van de ooit beschikte capaciteit verloren ...

Het allergrootste deel van de omvangrijke verliezen betreft beschikkingen voor dakgebonden projecten. Toekenningen voor grondgebonden en/of drijvende zonneparken werden in een lange periode zelden terug getrokken, omdat er door ontwikkelaars vaak al veel geld in de plannen was gestoken, er al vroeg netcapaciteit was gecontracteerd met de regionale netbeheerder, en er een grondige (soms zelfs jaren lange) voorbereiding had plaatsgevonden. De meeste grondgebonden projecten met SDE beschikking(en) die in het verleden waren gestaakt, en die Polder PV in een apart overzicht bijhoudt, betreft kleinere projecten, met enkele honderden kWp tot een paar MWp in de oorspronkelijke plannen. Hier is voor het eerst in de update van oktober 2023 verandering in gekomen, toen een behoorlijke hoeveelheid grotere zonnepark beschikkingen waren ingetrokken, en waarvan destijds door Polder PV werd gehoopt, dat ze onder iets minder ongunstige condities, onder SDE 2023 opnieuw konden indienen. Uit een recente analyse van de gepubliceerde SDE 2023 regeling blijkt inderdaad, dat vrijwel het gehele volume aan toen ingetrokken grondgebonden projecten, daadwerkelijk weer een (of meer) beschikkingen onder SDE 2023 hebben weten te verzilveren (analyse PPV).

Desondanks staat er in de "afvoer" map van Polder PV inmiddels ook al een fors volume aan - deels SDE beschikte - zonnepark plannen. In de omvangrijke zonnepark update van eind 2024 is Polder PV daar al kort op ingegaan.

Voor de eerder gesignaleerde forse uitval onder SDE 2017 was al vroeg gewaarschuwd, door Siebe Schootstra op Twitter. Dit in verband met een geclaimd slecht business model voor bedrijven met hoog eigenverbruik van via een SDE beschikking gegenereerde hoeveelheid zonnestroom, waarvoor lagere subsidie bedragen dan voor directe net-invoeding zijn gaan gelden (rooftop projecten). De verliezen zijn voor alle rondes onder SDE 2017 en SDE 2018 weer iets opgelopen, door extra uitgevallen beschikkingen en capaciteit in de huidige update. Er staan voor genoemde regelingen sowieso geen beschikkingen meer open.

De grote gesignaleerde en gedocumenteerde verliezen in de eerdere updates zijn in ieder geval beslist slecht nieuws, ook voor Den Haag. Alle moeite die voor de hier dus definitief afgevoerde projecten is gedaan, honderden miljoenen Euro's aan SDE subsidie toezeggingen, alle duur betaalde ambtelijke tijd (en flinke consultancy uitgaven voor ontwikkelaars) die hiermee zinloos is verspild: dat alles is voor niets geweest...

Ruim 11 miljard Euro misgelopen door de PV sector

Bovendien is het voor de branche organisatie ook zeer slecht nieuws, zeker in de huidige crisis tijd, met de hoge (doch weer afnemende) energie- en grondstof prijzen, flinke problemen bij de uitvoering van - vaak enorme - project portfolio's, grote krapte op de arbeidsmarkt voor gespecialiseerd - en kundig - personeel, en chronische problemen met beschikbare net-capaciteiten. Alle beschikte (overgebleven) PV projecten tm. SDE 2023 hebben een maximale subsidie claim van, inmiddels, ruim 14,6 miljard Euro (over een periode van max. 15 jaar exclusief "banking year"), tm. SDE 2022 is dat momenteel nog ruim 13,7 miljard Euro. In de versie van 1 juli 2025 was het overgebleven maximale subsidie bedrag tm. SDE 2022 nog bijna 13,8 miljard Euro, waarmee inmiddels alweer maximaal 128,4 miljoen Euro in een kwartaal tijd is verdampt voor de sector. Dat is alweer flink hoger dan de 106,5 miljoen Euro verlies in de vorige update. In april 2022 was er een catastrofaal verlies van zelfs 1.284 miljoen Euro vanwege de enorme hoeveelheid beschikkingen die toen met name voor de SDE 2020 I regeling verloren gingen.

Oorspronkelijk is er vanaf SDE 2008 tot en met SDE 2023 voor zonnestroom maximaal voor zo'n 25,9 miljard Euro aan subsidie toekenningen uitgegeven door RVO en haar voorgangers. Gezien bovenstaande cijfers, hebben de zonne-energie branche, en de talloze niet aangesloten binnenlandse en buitenlandse organisaties die ook PV projecten ontwikkelen, nu al voor ruim 11,2 miljard Euro aan (maximaal haalbare) subsidie beschikkingen voor fotovoltaïsche capaciteit laten liggen. Daar hadden mooie dingen mee gedaan kunnen worden, de afgelopen jaren ...

---

Het goede nieuws - (nieuwe) realisaties update 1 oktober 2025

Uiteraard zijn er ook projecten cq. beschikkingen tussentijds "volgens de administratieve definities" van RVO gerealiseerd. Deze zijn, per regeling, benoemd in de sectie onder de eerste grafiek in dit artikel.

Bij elkaar is er een totaal van 116 nieuwe formeel gerealiseerde beschikkingen, met een beschikt volume van 319 MWp t.o.v. de juli 2025 update toegevoegd tm. de SDE 2024. Daarbij is de hier boven genoemde "RVO blunder" reeds uitgesloten. Tegelijkertijd zijn er echter ook, bij 8 van de oudere regelingen, 1.029 beschikkingen verdwenen (meeste bij de SDE 2008, 828 stuks). En is er in totaal 5,8 MWp aan beschikte capaciteit afgeschreven bij 12 regelingen. Dit betreft zeer waarschijnlijk deels neerwaartse bijstellingen van kleiner dan beschikt opgeleverde projecten, en/of daadwerkelijk fysiek uitgeschreven project beschikkingen. Bij elkaar genomen is het netto resultaat van al deze wijzigingen, t.o.v. de status in juli 2025, dus bij de aantallen een negatieve groei van -913 exemplaren, resp. 313,1 MWp capaciteit toegevoegd. Hierbij is de anomalie "SDE 2019 I" reeds uitgesloten.

Het absolute record bij de capaciteit nieuwbouw was te vinden in de update van 4 januari 2021, toen er netto 891 MWp werd toegevoegd aan de SDE records bij RVO. In eerdere regelingen werden hogere aantallen beschikkingen gerealiseerd, maar die waren per stuk flink kleiner, dan wat er tegenwoordig gemiddeld genomen wordt opgeleverd vanuit de SDE regelingen.

Met alle SDE regelingen bij elkaar, was het in de update van 1 januari 2024 voor het eerst in de geschiedenis, dat er meer dan dertigduizend toekenningen de status "realisatie" hadden bereikt, en die niet om een of andere reden weer waren afgevoerd uit de RVO databank. In de huidige update is dat door de forse netto negatieve groei weer afgenomen, naar inmiddels 29.409 exemplaren. In totaal is er bij de capaciteit inmiddels 13.224 MWp opgeleverd, volgens het door RVO gepubliceerde niveau van de beschikkingen. Dit is echter exclusief niet door RVO vermelde "capaciteit realisatie die boven de beschikking uit gaat".

Disclaimer

Let altijd op, dat de "capaciteit" (deze update, 331 MWp "netto groei" sedert juli 2025, excl. RVO blunder 313 MWp) beslist niet het daadwerkelijke, fysiek gerealiseerde volume is, of hoeft te zijn. RVO geeft dat namelijk in de meeste gevallen niet op. Zoals meermalen gesteld, heb ik van talloze projecten met SDE subsidies fors verschillende opgeleverde capaciteiten in mijn spreadsheet staan, die soms wel tot 30% kunnen afwijken van het capaciteit cijfer getoond in de RVO lijsten. Zowel afwijkend naar boven, als naar onder. RVO stelt de laatste paar jaar wel frequent de opgevoerde toegekende projecten middels (neerwaartse !) correcties bij t.o.v. de eerder beschikte volumes. Ze noemen dat "vrijval", maar ze beperken, erg vreemd, het tellen daarvan tot project beschikkingen waarvan de realisatie minder dan 90% bedraagt t.o.v. de oorspronkelijke beschikking (capaciteit, zie Monitor 2024). Daar staat tegenover, dat voor projecten die groter worden uitgevoerd dan waarvoor staat beschikt, zeker in het verleden vaak gesignaleerd, RVO de beschikte capaciteiten vrijwel nooit aanpast in hun overzichten. Bovendien kunnen we nog heel wat meer neerwaartse bijstellingen gaan verwachten van reeds opgeleverde projecten, omdat informatie over feitelijke realisaties pas (zeer) laat op de RVO burelen kan arriveren. Die correcties verschijnen dan pas achteraf, in toekomstige updates.

Dit alles, nog zonder de nieuwe projecten die géén SDE beschikking(en) hebben, maar die wel degelijk worden gerealiseerd. Ook daarvan heeft Polder PV al een forse, nog immer groeiende hoeveelheid in zijn project overzichten, die dus niet in de RVO records voorkomt.

Voor de details van alle wijzigingen en "overgebleven" aantallen bij de verschillende categorieën, en de diverse SDE regelingen, zie de volgende tabel hier onder.

---

Progressie bij de deel-dossiers van de SDE regelingen - update 1 oktober 2025

Voor uitgebreide toelichting bij de (inhoud van de) tabel, zie artikel met analyse status 3 april 2017.

^^^
KLIK op plaatje voor uitvergroting (komt in apart tabblad ter referentie, naast tabblad met tekst artikel)

In deze regelmatig door Polder PV ververste hoofd-tabel alle relevante bijgewerkte zonnestroom cijfers voor de aantallen en Megawatten voor alle (bekende) SDE regelingen, waarbij de vijfde SDE "++" ronde (SDE 2024) in de huidige update is toegevoegd, met inmiddels al enkele realisaties. De tabel bevat verder de actuele cijfers van de update van 1 oktober 2025 voor alle oudere regelingen. Links de oorspronkelijk beschikte volumes, in rood de actuele status van wat RVO met de huidige (detail) update nog in portfolio heeft staan, in blauw de daar uit resulterende, verloren gegane hoeveelheden t.o.v. oorspronkelijk toegekend. In groen volgen de fysieke volumes, volgens administratieve normen van RVO geldende "opgeleverde" (gerealiseerde) project beschikkingen. De laatste vier kolommen betreffen de overgebleven hoeveelheden, nog in te vullen (of t.z.t. af te voeren) beschikkingen van de betreffende SDE regimes. Ook wel: de projecten "pijplijn" genoemd.

Zowel voor de aantallen als voor de beschikte capaciteit waren de oorspronkelijke toevoegingen onder de najaars-ronde van SDE 2018 aanvankelijk wederom record hoeveelheden, die de voorgaande records onder de voorjaars-ronde van 2017 hebben vervangen. Het aantal beschikkingen onder de voorjaars-ronde van SDE 2019 had het stokje op dat punt van die van het voorgaande jaar overgenomen, met een record van 4.738 toekenningen door RVO. SDE 2019-II viel echter weer sterk terug, vanwege zeer hoge uitval als gevolg van de extreme overtekening van het beschikbare budget. En het feit, dat door felle competitie met andere projecten, alleen de beschikkingen overbleven die laag hebben ingezet met het betreffende fase bedrag. Dat zijn grotendeels alleen de grotere projecten geweest, talloze aanvragen voor kleinere rooftop projecten zijn binnen die regeling gesneuveld.

De laatste SDE "+" ronde, SDE 2020 I, verzette wederom alle piketpalen. Onder die ronde zijn zowel bij de aantallen oorspronkelijk goedgekeurde beschikkingen (6.882 exemplaren), als de daarmee gepaard gaande toegekende capaciteit (3.440,1 MWp), destijds nieuwe records gevestigd (dikke rode kader voor aantallen). Waarbij ook rekenschap gehouden moet worden met het feit, dat onder SDE 2017 I tm. SDE 2018 II er telkens 6 miljard Euro was te vergeven, sedert SDE 2019 I echter nog maar 5 miljard Euro per ronde (NB: voor álle projecten, niet alleen voor zonnestroom). Op het gebied van de toegekende capaciteit, werd dat record echter al snel verbroken onder de SDE 2020 II regeling, met 3.602,9 MWp aan toegekende capaciteit. Dat was geen lang leven beschoren, want SDE 2021 heeft dat alweer verbeterd naar 3.790 MWp (rood kader), met slechts ruim de helft van het aantal beschikkingen onder SDE 2020 I. Daarbij de voortdurende schaalvergroting in de projecten markt nogmaals benadrukkend: er worden gemiddeld genomen steeds grotere projecten aangevraagd, en toegekend.

Bij de oudere "SDE" voorgangers waren de oorspronkelijk beschikte aanvragen maximaal bij SDE 2008 (8.033 oorspronkelijke beschikkingen), bij de capaciteit was het SDE 2009, die voor de twee varianten bij elkaar ("klein" resp. "groot" categorie) 29,0 MWp kreeg beschikt (dunne rode kaders).

SDE 2022 - SDE 2024

Zowel de SDE 2022 als SDE 2023 hebben geen records gebroken, mede omdat de competitie met andere CO2 verminderende modaliteiten fel was, er al langer structurele netproblemen zijn waardoor in veel gevallen er geen aanvraag voor grote projecten gedaan kunnen worden in veel locaties, omdat de eisen voor zonnestroom projecten steeds stringenter zijn geworden, én omdat de kostprijzen tijdelijk waren gestegen i.p.v. gedaald.

Volgens de Kamerbrief voor SDE 2022 zouden er oorspronkelijk 1.505 beschikkingen voor PV projecten zijn afgegeven, goed voor 1.913,1 MWp, maar bij RVO bleken oorspronkelijk iets hogere volumes te zijn genoteerd, waar verder niets over is geventileerd op de sites van Min. EZK of RVO (zie update juli 2023). Voor deze regeling zijn vanaf de huidige update de startwaarden bij RVO weergegeven onder de "oorspronkelijk beschikte volumes".

Voor SDE 2023 is er geen verschil tussen de opgaves in de betreffende Kamerbrief, en de eerste publicatie van de beschikkingen lijst door RVO.

Voor SDE 2024 zijn er voor zonnestroom projecten relatief weinig aanvragen binnengekomen, 319 stuks, met een gevraagd vermogen van 2.023 MWp (kamerbrief van Hermans / MinKGG, van 17 december 2024). In een tweede kamerbrief, van 6 juni 2025, ging de inmiddels demissionaire minister in op de status bij de beschikkingen. Voor het domein Elektriciteit was alles al door RVO nagekeken, zonnestroom heeft ondanks de felle concurrentie, en de moeilijke marktomstandigheden, een nog redelijk volume van 281 beschikkingen, resp. 1.792 MWp, toebedeeld gekregen. Waarbij met name de schaalvergroting als opmerkelijk mag worden bestempeld (gemiddeld 6,38 MWp per beschikking, bij de grondgebonden zonneparken zelfs gemiddeld 23,8 MWp per stuk!).

In het document "Eindstand SDE++ 2024" van RVO, uitgewerkt door Polder PV in zijn analyse van 10 september 2025, en verschenen ná de tweede kamerbrief, waren er opeens 2 beschikkingen meer opgetekend door de ambtenaren, en een verzameld vermogen van 1.851,3 MWp, duidelijk meer dan in genoemde kamerbrief. Echter, in het huidige totaal overzicht van 1 oktober van dezelfde ambtelijke organisatie, wordt weer gewag gemaakt van de oorspronkelijke volumes, 281 afgegeven beschikkingen, met 1.792 MWp capaciteit. Het is onduidelijk waar dat tijdelijke verschil aan heeft gelegen. Het zou erg toevallig zijn, dat tussentijdse wegval van beschikkingen op precies de in de Kamerbrief genoemde volumes terecht zou zijn gekomen. Ik houd, naar analogie van de situatie onder SDE 2023, de oorspronkelijke RVO volumes als "startwaarden" aan voor de SDE 2024.

Wegval beschikkingen en capaciteiten - maar ook opvallend positieve correcties in huidige update

In oranje veldjes heb ik in het blok "overgebleven beschikte volumes" bij de primaire data wederom aangegeven dat er negatieve wijzigingen zijn geweest t.o.v. de status in de voorgaande update (juli 2025, alleen wijzigingen t.o.v. de eerste komma plaats bij capaciteit). Negatieve wijzigingen zijn ditmaal weer bij een groot deel van de regelingen voorgekomen. Data in de overige "blanco" veldjes zijn niet meer gewijzigd sedert de vorige update van 1 juli 2025. Dit kan in toekomstige updates echter beslist weer geschieden.

In groene veldjes heb ik de eerder al gememoreerde blunder van RVO weergegeven, die onterecht een duplikaat van een grote zonnepark beschikking heeft opgenomen in de huidige update. Deze dient weer verwijderd te worden, omdat die de statistieken vervuilt.

---

(a) Verloren gegane beschikkingen t.o.v. de oorspronkelijk toegekende volumes (blauwe sectie in tabel), accumulaties - bijna 13,7 GWp aan capaciteit teloor gegaan

Er is t.o.v. de accumulatie status getoond in de vorige update wederom een fors verlies aan beschikkingen en daarmee gepaard gaande, eerder toegekende capaciteit gesignaleerd. Beschikkingen die, om wat voor reden dan ook, zijn ingetrokken, of die alsnog ongeldig zijn verklaard door RVO, zie ook paragraaf "nieuwe afvallers" hier boven. Voor de langdurig een dominante rol spelende, al langer formeel afgesloten SDE 2014 is na al die jaren in totaal een (theoretische) capaciteit van ruim 314 MWp verspeeld (overgebleven: 2.100 project beschikkingen, weer 4 minder dan in de vorige update, inclusief latere uitval van realisaties). Het capaciteits-verlies is opgelopen tot 35,6% (aantallen: ruim 29%) ten opzichte van oorspronkelijk beschikt. Nog steeds "lekt" er af en toe wat volume weg uit deze, en andere oudere regelingen.

Deze populaire oudere regeling is op het gebied van capaciteit verlies echter in (extreem) negatieve zin overtroefd door meerdere latere regelingen. Cumulatief gingen daarbij met name de volgende grote volumes aan beschikte capaciteiten verloren:

386,2 MWp onder SDE 2016 II, 642,2 MWp onder SDE 2017 II, 863,1 MWp onder SDE 2017 I, 925,0 MWp onder SDE 2018 I, 1.180,9 MWp onder de voorjaars-regeling van SDE 2019, resp. 1.202,7 MWp onder SDE 2018 II, en, bij fast risers met de capaciteits-uitval, SDE 2021, met al een verlies van 1.871,6 MWp, resp. SDE 2020 II, met 1.945,4 MWp uitgeschreven bij RVO. Absoluut record houder blijft de eerder al regelmatig met catastrofale verliezen geconfronteerde laatste SDE "+" regeling, SDE 2020 I, die er in de huidige update nog een kleine schep bovenop heeft gedaan. Inmiddels is deze regeling, waarvoor ooit 3.440 MWp was toegekend voor zonnestroom projecten, al een record volume van 2.229,6 MWp aan beschikte capaciteit kwijtgeraakt, 64,8% van oorspronkelijk toegekend volume (gemarkeerd in de tabel). Bij de aantallen beschikkingen was het nog erger, er is al 65,1% van de beschikkingen verdwenen (4.480 stuks). Een waar slachtveld voor die regeling.

De najaars-regeling van SDE 2019 heeft een relatief beperkt teloorgegaan volume van 388,4 MWp, maar bekend is dat er voornamelijk (zeer) grote beschikkingen zijn overgebleven, na een grote slachtpartij onder de kleinere rooftop aanvragen vanwege de enorme overtekening in die ronde. De verwachting, dat de meeste van dergelijke grote beschikkingen wel gerealiseerd zouden gaan worden, ook omdat er grote (financiële) belangen bij zullen spelen, is grotendeels uitgekomen. Er staat nog een beperkte volume van 25,3 MWp open voor deze ronde, verdeeld over 5 resterende beschikkingen.

De verliezen voor de in juli 2023 toegevoegde SDE 2022 zijn inmiddels al opgelopen naar 1.095,4 MWp, verdeeld over 860 beschikkingen. Waarmee het zich als 6e SDE regeling schaart in het trieste rijtje, waarbij al (ver) over de GWp aan beschikte capaciteit verloren is gegaan.

Van de in een vorige update toegevoegde SDE 2023 zijn inmiddels 127 verloren gegane beschikkingen bekend, met een hoeveelheid van 385,1 MWp aan niet gerealiseerde capaciteit. Ten opzichte van de officiële "Eindstand SDE 2024" lijst zijn er inmiddels 2 beschikkingen voor die laatst opgenomen regeling verdwenen, gepaard gaand met 59,3 MWp capaciteit.

Gezamenlijk verloren alle SDE regelingen bij elkaar, "geholpen" door o.a. de massieve verliezen onder SDE 2020 I, 31.815 project beschikkingen met een geaccumuleerde capaciteit van 13.697 MWp. Al bijna 13,7 GWp aan ooit toegekende capaciteit is dus al verloren gegaan. Voor alleen de regelingen onder het SDE "+" regime waren die hoeveelheden 17.250 stuks, wat al sedert de april 2020 update meer is dan het geaccumuleerde verlies van de oude drie SDE regelingen (inmiddels alweer 8.580 beschikkingen teloor gegaan, en/of niet meer ingeschreven bij RVO). Dat is t.o.v. de enorme hoeveelheid oorspronkelijke beschikkingen (36.470 onder SDE "+", incl. SDE 2020 I) al 53,3%. Kijken we naar de beschikte capaciteit, is het totaal verlies voor SDE "+" 8.314 MWp (hier moet echter weer bijna 19 MWp van af, vanwege de "RVO blunder" gesignaleerd in deze update). T.o.v. het oorspronkelijk beschikte volume (19.082 MWp) is dat in ieder geval al een totaal verlies van 43,6%.

Voor de vijf opvolgende SDE "++" regelingen, inclusief de SDE 2024) is het verlies al opgelopen tot 5.985 beschikkingen (58,1%, dus al een flink hoger relatief verlies dan onder SDE "+", en al ver over de helft van oorspronkelijk beschikt), resp. 5.357 MWp (bijna 38%). Deze cijfers vindt u onderaan in het blauwe veld van de tabel.

Claim Schootstra deels onwaar

Energie specialist Siebe Schootstra plaatste op 5 september 2018 een nogal onrustbarende tweet op Twitter (wegens opheffing account niet meer beschikbaar) waarin hij claimde: "dat van de voorjaarsronde van 2018 nog niet de helft gerealiseerd zal worden. Voor 2017 geldt ook zoiets". Wat de aantallen beschikkingen voor SDE 2017 betreft, heeft hij echter al geruime tijd ongelijk gekregen, het realisatie percentage is daar, na afvoer van de laatst overgebleven beschikking, naar 62,5% voor SDE 2017 I, resp. 55,9% voor SDE 2017 II. Wat de beschikte capaciteit betreft, is dat voor SDE 2017 I op 63,3% gekomen (1.491 MWp). De najaars-ronde van SDE 2017 heeft echter een invulling van 66,4% van de lagere oorspronkelijk beschikte capaciteit bereikt. Dus ook in dat opzicht, heeft Schootstra voor in ieder geval de SDE 2017 regelingen ongelijk gekregen.

SDE 2018 I heeft 50% inderdaad (net) niet gehaald

De voorjaars-ronde van SDE 2018 is de laatste 2 resterende beschikkingen kwijtgeraakt in een vorige update, en is op 49,0% van realisatie t.o.v. oorspronkelijk beschikt volume gekomen bij de aantallen. En is uiteindelijk 54,1% van de ooit toegekende capaciteit kwijtgeraakt (ingetrokken of anderszins). In ieder geval is voor SDE 2018 I Schootstra's claim correct gebleken, zowel wat de aantallen beschikkingen, als de capaciteit betreft. Dit alles verder zonder de aanname van de mogelijk verder optredende uitval van eerder gerealiseerde beschikkingen.

Het totaal verloren gegane volume van 13.697 MWp aan ooit beschikte SDE capaciteit voor zonnestroom (SDE, SDE "+", en al forse verliezen voor SDE "++"), is inmiddels al flink hoger dan de eindejaars-accumulatie in heel Nederland (11.108 MWp), aan het eind van 2020, volgens de meest recente CBS cijfers van 15 juli 2025. Het totale verlies is al 41,0% van de oorspronkelijk beschikte volumes voor al die regelingen tezamen, inclusief de in de huidige update toegevoegde SDE 2024 regeling, die nog eens een volume van 1,9 GWp aan beschikte capaciteit inbracht in het totaal.

Aan dit reeds kolossale verloren volume kan beslist nog het nodige worden toegevoegd, gezien de vele "riskante" grote project beschikkingen van de afgelopen rondes in 2019-2024. M.b.t. de aantallen is het verlies al fors groter, 31.815 projecten, wat voor het eerst in de schokkende SDE historie, al meer dan de helft is van oorspronkelijk toegekend door RVO en haar voorgangers, 50,7%. Dat lag aanvankelijk vooral aan de enorme verliezen bij de oude SDE regelingen, zoals hierboven gemeld. Die staan boven de eerste stippellijn in de tabel. Het betreft veelal beschikkingen voor particulieren, maar ook woningbouw projecten die niet zijn doorgegaan, of die om diverse andere redenen zijn ge-cancelled. In toenemende mate betreft dat echter ook fysieke uitschrijvingen uit de RVO databank (i.v.m. verstreken subsidieperiodes). Helaas is de SDE "+" al langere tijd ook bij de aantallen project beschikkingen massale verliezen aan het lijden, cumulerend in de enorme afschrijvingen onder SDE 2020 I, en de nog steeds optredende behoorlijke verliezen bij andere regelingen. Het SDE "+" regime heeft de hoeveelheden teloor gegane project beschikkingen bij de oude SDE regelingen sedert de update van april 2020 ingehaald. Inmiddels komt dat alweer neer op 17.250 om 8.580 stuks. Onder SDE "++" zien we een vergelijkbare, onrustbarende trend, met al 5.985 afgeschreven beschikkingen, en nog het nodige aan teloor gegaan volume in de verwachting.

Nieuwe grafieken oorspronkelijke versus overgebleven beschikkingen - updates

Om goed zichtbaar te maken wat de volumes aan teloor gegane (beschikte) aantallen en capaciteiten zijn, heb ik in deze analyse wederom de 2 volgende, bijgewerkte grafieken opgenomen.

In bovenstaande grafiek links de stapel kolom met de aantallen oorspronkelijk uitgegeven PV beschikkingen, voor alle SDE (2008-2010), SDE "+" (2011-2020 I), resp. SDE "++" (2020 II-2024) regelingen. Met bovenaan de sommatie van wat ooit is uitgegeven voor solar: 62.811 beschikkingen tm. de in het huidige overzicht nieuw opgenomen SDE 2024. NB: het gaat hierbij niet om "projecten", omdat heel veel project sites meerdere beschikkingen hebben gekregen. In de rechter kolom de hoeveelheden die er in de RVO update van 1 oktober 2025, tot en met SDE 2024, in totaal zijn overgebleven, als gevolg van voortdurende eliminatie van om wat voor reden dan ook weer verwijderde project beschikkingen uit de RVO database. Er zijn nu nog in totaal 30.996 beschikkingen over. Dat laatstgenoemde totaal cijfer is 49,3% van het oorspronkelijke toegekende volume (blauwe pijl). In de vorige update was dit percentage nog 51,0%. Ergo: meer dan de helft, 50,7% van alle oorspronkelijk toegekende project beschikkingen is alweer verdwenen bij RVO.

Vooral de forse verliezen bij de populaire SDE "+" 2017-2018 regelingen vallen hier al op, en, recenter, onder SDE 2020 I, de eerste SDE "++" regeling, SDE 2020 II, en inmiddels ook SDE 2021: De hoeveelheid overgebleven beschikkingen is nog maar 34,9% onder SDE 2020 I. SDE 2020 II heeft haar zelfs in negatieve zin ingehaald, met nog maar 32,5% van oorspronkelijk beschikt volume. SDE 2021, de nieuwe "verlies kampioen", heeft die regeling ook in negatieve zin gevolgd, en zit nog maar op een resterend volume van 31,0%. Onder de oude 3 SDE regelingen zijn destijds ook al grote volumes verloren gegaan, waarvan de nodige op kleinzakelijke projecten, en bij veel particulieren. Nog steeds "lekken" er ook van de oudste, al lang formeel afgeronde regelingen, af en toe beschikkingen weg, in vrijwel elke RVO update. Zo ook in de huidige, met onder SDE 2008 weer een verlies van 828 beschikkingen in huidige update. RVO besteedt vrijwel geen aandacht aan de wegval van die oudere, reeds lang geleden opgeleverde project beschikkingen. Van de oorspronkelijk uitgegeven 16.047 beschikkingen voor genoemde eerste drie SDE regelingen zijn er inmiddels nog maar 7.467 over (46,5%). Hoogstwaarschijnlijk heeft het verdwijnen van met name de oudere beschikkingen te maken met het (bijna) verstrijken van de subsidie termijn (15 jaar vanaf 2008 = 2023), gevolgd door actieve uitschrijving bij zowel VertiCer, als bij RVO.

Voor de feitelijke realisaties t.o.v. de rechts weergegeven overgebleven beschikkingen, zie de nieuwe grafiek onder aantallen in sectie f.

In deze tweede grafiek een vergelijkbaar beeld als bij de aantallen beschikkingen, maar ditmaal met de oorspronkelijk beschikte capaciteit per regeling (in MWp, links), resp. de daarvan overgebleven beschikte volumes in de update van 1 oktober 2025 (ditto, MWp, rechter kolommen stapel). Aan de stapels zijn in de huidige update ook, bovenaan de kolommen, de actuele volumes voor de vijfde SDE "++" regeling, SDE 2024, toegevoegd (met al beperkte wijzigingen in volume).

In totaal is er, tm. SDE 2024, een spectaculair volume van 33.446 MWp (33,4 GWp) ooit beschikt onder SDE en haar opvolger regelingen, onder de noemers SDE "+", resp. SDE "++". Daarvan zou op 1 oktober 2025, een volume van in totaal 19.749 MWp zijn overgebleven volgens de RVO boekhouding, een nog steeds relatief hoge score van 59,0% (blauwe pijl bovenaan). In de vorige update was dit nog 57,8%. Dat het percentage weer hoger is geworden, ondanks de gecontinueerde uitstroom van veel beschikkingen en capaciteit, heeft te maken met de gelijktijdige toevoeging van de volumes uit SDE 2024.

Dat het totale percentage, in verhouding tot de aantallen beschikkingen (49,3%, vorige grafiek), veel hoger ligt, komt vooral doordat de verliezen bij de aantallen zeer groot zijn geweest, aanvankelijk bij de drie oude SDE regelingen, en culminerend onder SDE 2020 I. Terwijl de in de huidige update toegevoegde regeling SDE 2024, met oorspronkelijk beschikt 1.851 MWp, weer een behoorlijke positieve impact op de relatieve verhoudingen heeft gemaakt. Al is er inmiddels ook in de recentere regelingen alweer vrij snel een forse hoeveelheid capaciteit verdwenen.

In het "kader" gevormd door de twee lange zwarte stippellijnen heb ik de volumes voor de vier "historisch succesvolle" SDE 2017 en 2018 regelingen weergegeven. Oorspronkelijk was dat een volume van 8.928 MWp, maar daar is inmiddels nog maar 5.296 MWp van overgebleven. Derhalve, een verhouding van 59,3%. Een nog erger lot gaan de opvolger regelingen SDE 2019 I, SDE 2020 II, SDE 2022 en SDE 2020 I tegemoet, waarvoor nog maar 52,3% (excl. "blunder RVO" in huidige update), 46,0%, 43,0%, resp. 35,2% van de oorspronkelijk beschikte capaciteit van over is.

Voor het feitelijke gerealiseerde volume aan beschikte capaciteit t.o.v. de rechts weergegeven overgebleven beschikkingen, zie de nieuwe grafiek onder capaciteit in sectie f.

---

(b) Fysieke realisaties per SDE jaar-ronde "volgens de officiële RVO cijfers" (groene sectie in tabel), accumulaties

In totaal is er tot en met de huidige officiële RVO update een volume van 13.224 MWp "SDE beschikt" opgeleverd (ruim 13,2 GWp), verdeeld over 29.409 overgebleven project beschikkingen, waarbij we de forse interne administratieve vertragingen bij RVO voor lief nemen. De volumes zijn derhalve minimale hoeveelheden, er is aan het begin van het 4e kwartaal van 2025 al veel meer netgekoppelde, (grotendeels) SDE gesubsidieerde capaciteit opgeleverd. Wel is het resterende aantal (gerealiseerde) beschikkingen flink afgenomen t.o.v. de vorige update. Een gevolg van de toenemende hoeveelheid uitschrijvingen uit de RVO databank.

De opleverings-sequentie van de beschikte capaciteiten, en de relatieve percentages in de loop van de tijd, volgens berekeningen n.a.v. de RVO updates, kunt u onder paragraaf (b) in de update van 1 oktober 2023 terugvinden.

Genoemde aantal van ruim 29 duizend opgeleverde beschikkingen geaccumuleerd in de huidige update betreft echter beslist veel minder projecten, omdat er veel sites meerdere beschikkingen hebben, een van vele eigenaardigheden van de SDE regelingen die nooit de pers halen, maar die Polder PV al vele jaren signaleert en inhoudelijk toelicht. Aanvankelijk kwam het merendeel van dat "aantal" uit de oude SDE regelingen, toen duizenden particulieren mee konden doen. Dat is echter al in latere updates omgeslagen naar het SDE "+", en de later toegevoegde SDE "++" volumes, die vrijwel exclusief op en door bedrijven, instellingen, gemeentes e.d. wordt gerealiseerd, achter grootverbruik aansluitingen. Veel grote rooftop projecten hebben meerdere beschikkingen, deels onder dezelfde regeling, deels onder verschillende SDE rondes. Een deel betreft uitbreidingen van eerder gerealiseerde projecten, een fors deel is gewoon opsplitsing van projectplannen voor dezelfde lokatie, verdeeld over meerdere tranches. Hetzelfde geldt voor diverse grote veld-installatie projecten. Alle individuele beschikkingen moeten separaat, fysiek gecertificeerd en geijkt bemeten worden (pers. comm. met, destijds, CertiQ), dus dat gaat vaak om technisch-logistiek bezien nogal complexe bedradings-, en, gezien de hoge capaciteiten die daarmee gepaard gaan, ingewikkelde afzekerings-trajecten.

Alle anderszins gefinancierde projecten, inclusief de al vele honderden PCR of, recenter, SCE ("postcoderoos 2.0") gesubsidieerde installaties die geen SDE "component" hebben, recentere installaties met EIA belasting voordelen, diverse andere subsidie regimes, en ook de projecten zonder enige (traceerbare) vorm van directe overheids-subsidie, zult u in de hier geanalyseerde SDE overzichten in het geheel niet terugvinden. Er zullen ook steeds meer niet-gesubsidieerde projecten worden opgeleverd, en daar vindt Polder PV ook steeds meer voorbeelden van in diverse bronnen, die hij uiteraard ook in zijn "Big Sheet" opneemt. Het is goed om dat in de oren te blijven knopen, het RVO dossier geeft niet de totale gerealiseerde (projecten) markt weer!

Aandeel SDE t.o.v. latere SDE "+" en SDE "++" regelingen

Het aandeel van alleen SDE op totaal realisatie SDE + SDE "+" + SDE "++" bedraagt momenteel 7.467 (overgebleven !) beschikkingen = 25,4% bij de aantallen, inclusief de SDE 2024 regeling. Dat aandeel was nog 60% in de augustus 2019 update (zonder de SDE 2019 - SDE 2022 rondes), en dit zal stapsgewijs verder blijven dalen, naarmate er meer SDE "+" en SDE "++" projecten zullen worden opgeleverd. Bovendien verdwijnen er continu eerder afgegeven beschikkingen, maar dat geschiedt zowel bij de oude SDE, als bij de latere SDE "+" en SDE "++" rondes. In de huidige update was de uitschrijving wel zeer hoog voor SDE, met name bij de eerste SDE 2008 regeling.

Het aandeel van alleen opgeleverde (overgebleven) SDE beschikkingen is slechts 43,1 MWp op een totaal van momenteel 13.224 MWp (SDE + SDE "+" + SDE "++") bij de capaciteit, is 0,33%. In juli 2017 was dat aandeel nog ruim 10%. Wezenlijk verschillend, dus, van de situatie bij de aantallen beschikkingen.

Schaalvergroting

Dat heeft alles te maken met de enorme schaalvergroting onder de SDE "+" en opvolgende SDE "++" regimes, waar onder de "bovencap" van, ooit, 100 kWp is ge-elimineerd, en er enorm grote projecten werden beschikt, en inmiddels, in een steeds rapper tempo, zijn, en worden opgeleverd. Zoals Zonnepark Harpel / Vlagtwedde, het daar op volgende nog grotere Zonnepark Vloeivelden Hollandia, het in 2022 opgeleverde, nu nog grootste Dorhout Mees project op de oude golfbaan in Biddinghuizen, en het in de zomer van 2024 afgeronde, flink over de tong gaande, en door Schiphol en KLM in kort geding bestreden, "schitterende" Groene Corridor project bij Zwanenburg. Wat na veel soebatten weer compleet wordt verwijderd, van "schittering beperkende" folie moet worden voorzien, én weer in zijn geheel worden terug geplaatst (Kamerbrief 21 augustus 2025) ... Nog grotere projecten staan al enige tijd op stapel, zoals het inmiddels al 3 SDE beschikkingen hebbende dubbel-project Eekerpolder, op de grens van Groninger gemeentes Midden-Groningen en Oldambt, waarvan een groot deel van het generator veld reeds zichtbaar is op luchtfoto's, en het Energielandgoed Wells Meer (Limburgse gemeente Bergen), waarvoor het bestemmingsplan inmiddels onherroepelijk is. Als alle beschikkingen voor de "zon op dijken" projecten van drie ontwikkelaar groepen voor de westkust van de Noordoostpolder (Fl.) bij elkaar worden geveegd, zou je op mogelijk zelfs op een nog groter project volume komen (beschikt ruim 400 MWp). Inmiddels is van het Noordermeer deelproject (2 ontwikkelaars, 3 eigenaren) al het totaal aan generator velden (24 percelen) te zien op recente luchtfoto's, en is het gedeelte van Ampyr al formeel opgeleverd volgens de ontwikkelaar. Ik houd de aparte delen van dit super-project echter vooralsnog gescheiden, vanwege het gesplitste eigenaarschap van die grote deelprojecten.

Relevant in dit aspect blijft, dat de opgevoerde beschikte capaciteit bij RVO zeker bij de duizenden oudere installaties bijna nooit het daadwerkelijk gerealiseerde vermogen van de installaties weergeeft. Daar kunnen behoorlijke afwijkingen in zitten. Bovendien kunnen beschikkingen door RVO later nog aangepast worden. Zo verloor de beschikking voor het bekende, in 2017 opgeleverde Woldjerspoor project van GroenLeven in Groningen maar liefst 6 MWp (!) t.o.v. de oorspronkelijk beschikte capaciteit. Het resultaat lijkt echter, met de huidige update van 1 oktober 2025, nog steeds niet de daadwerkelijk opgeleverde capaciteit weer te geven, volgens de detail project informatie beschikbaar bij Polder PV, het verschil is dik 20%. Er zijn geen andere (al dan niet anonieme) veldopstelling beschikkingen bekend in dit gebied. Ook van talloze andere (grote) projecten heb ik realisaties die (veel) hoger (zoals het Duurkenakker project), óf véél lager uitvallen dan de beschikking van RVO in de publiek toegangelijke cijfers toont. Veel secundaire bronnen volgen blind de opgave van RVO op in hun artikelen, en zitten dus consequent fout ...

Relatieve recordhouders bij de realisaties

Kijken we bij de realisaties naar de percentages t.o.v. de oorspronkelijke beschikkingen, duiken andere "record houdende SDE jaarrondes" op dan bij de absolute volumes. Voor de "oude SDE" was dat SDE 2009 voor zowel aantallen en capaciteiten tm. de vorige update (62% aantalen / 73% capaciteit). Zoals al eerder verwacht, is dat door voortdurende uitschrijving van projecten iets gewijzigd. Inmiddels is bij de aantallen SDE 2010 record houder (60,5%), SDE 2009 nog steeds het hoogst bij de capaciteit (wel minder: 70,9%). Hierbij moet ook weer expliciet worden gesteld, dat "wegval" of "uitschrijving bij RVO" beslist niet persé hoeft te betekenen, dat het project is afgebroken o.i.d. Het kan gewoon zonder SDE subsidie door produceren. Het kan zijn verhuisd (zonder de beschikking "mee te nemen"), of overgenomen, waarbij de nieuwe eigenaar geen trek had in SDE administratie "gedoe", of er zijn andere redenen waarom de beschikking zou kunnen zijn vervallen. Wie weet hoort "fraude" daar ook bij, al hoor je daar nooit iets over in relatie tot de oude, kleine beschikkingen jaren geleden verstrekt.

Voor het SDE "+" regime zijn de "records" inmiddels voor de aantallen (70,6%) nog steeds de inmiddels afgesloten SDE 2014 regeling, ook al is in absolute zin al in latere updates SDE 2017 I deze ooit populaire regeling voorbij gestreefd, gevolgd door meerdere andere regelingen. Door wijzigingen bij de overgebleven beschikkingen onder SDE 2016 I, heeft deze nu slechts 66,9% t.o.v. oorspronkelijk volume gerealiseerd bij de aantallen. SDE 2015, die SDE 2016 I in een vorige update tijdelijk had ingehaald is, ook door tussentijdse wegval, die positie weer kwijt, en moet het nu nog stellen met 66,7%.

Nieuwe kampioen bij relatief aandeel realisatie capaciteit: SDE 2019 II

Bij de capaciteit is SDE 2015, met nog maar 32 overgebleven realisaties, en 71,5% t.o.v. oorspronkelijk beschikt, in een vorige update door SDE 2019 II van de eerste plaats verdrongen. Laatstgenoemde regeling heeft namelijk al 78,8% van het oorspronkelijke toegekende, overgebleven volume gerealiseerd. Tussentijds is SDE 2014, met 64,4%, ook al voorbijgestreefd door de najaars-ronde van SDE 2017 (66,4%), en SDE 2016 I (67,9%), beiden onder het SDE "+" regime.

Opvallend is de zeer slechte prestatie voor de (ook reeds lang afgeronde) SDE 2012: slechts 27,3% van aantal oorspronkelijke beschikkingen opgeleverd, en zelfs maar 25% van de capaciteit. Uiteraard was er ook maar heel weinig beschikt (oorspronkelijk 17,1 MWp, waarvan er nu echter, na een tussentijdse kleine correctie, maar een bedroevend volume van 4,3 MWp is overgebleven), anders had dat een "ramp-subsidie-jaar" geworden.

De latere regelingen gaan nog spannend worden, mede gezien de enorme verliezen van beschikkingen binnen die rondes, die waarschijnlijk nog verder zullen gaan oplopen. SDE 2017 I is gestrand op 63,3% realisatie t.o.v. oorspronkelijk beschikt, zonder overblijvende beschikkingen. Bij verdere uitval van eerder gerealiseerde beschikkingen kan dat aandeel nog wat uitgehold worden. De najaarsronde van dat jaar zit met de realisaties zelfs al wat hoger, 66,4% bij de capaciteit, en heeft inmiddels ook geen beschikkingen meer openstaan.

De eerder afgeronde SDE 2016 II is op 60,2% uitgekomen. SDE 2018 II zit op 59,3%, de laatste beschikking is al langer geleden ingevuld. SDE 2019 I zit momenteel op 52,3% realisatie, inclusief de in de huidige update ingevulde laatste beschikking. In de tabel zijn echter de "officiële cijfers volgens RVO" weergegeven, waar in de huidige update de RVO blunder met een dubbel geteld zonnepark helaas in zit, en dus niet de werkelijkheid weergeeft (!). Afgezien van de al genoemde nieuwe record houder, SDE 2019 II, zitten alle recente SDE regelingen bij de capaciteits-realisatie nu nog op beperkte realisatie percentages t.o.v. de oorspronkelijk beschikte volumes. En zullen, gezien de al snel optredende, dramatische ontwikkeling bij de uitval, vermoedelijk niet zeer hoog uitkomen bij deze relatieve maatvoering.

Gemiddelde beschikking grootte bij de realisaties

In de kolom realisaties ziet u achteraan de uit de aantallen en beschikte capaciteiten berekende gemiddelde omvang per beschikking, volgens de toekenningen van RVO. Hierin is een duidelijk trend van schaalvergroting herkenbaar, die al jarenlang door Polder PV wordt gesignaleerd, in verschillende grafiek updates. Van zeer klein (gemiddeldes van zo'n 2-10 kWp per overgebleven beschikking onder de 1e 3 SDE regimes), tot fors uit de kluiten gewassen in groeiende tendens onder de "SDE+" regimes vanaf SDE 2011. Groeiend van gemiddeld 49 kWp onder SDE 2011 tot volumes tussen de 218 en 271 kWp gemiddeld in de SDE 2014-2016 I regelingen. Een vorig recordhouder, SDE 2016 II in de april 2020 update nog even op 489 kWp gekomen, is door de nieuwe, gemiddeld genomen kennelijk kleinere realisaties in de latere updates uiteindelijk een stuk lager uitgekomen, op 462 kWp.

In een van de vorige updates is een nieuwe recordhouder opgedoken, de najaars-ronde van SDE 2019, die momenteel op een record van 2.732 kWp gemiddeld per beschikking is gekomen. Dat was ooit slechts 184 kWp, en was in de januari 2024 update nog 2.366 kWp. Dat gemiddelde is dus aanzienlijk gegroeid in de loop van de tijd, er zijn dus zeer forse project realisaties toegevoegd aan dat deel-dossier. Er zijn relatief weinig beschikkingen ingevuld, 564 stuks, maar dat is wel al 57% van de oorspronkelijk beschikte hoeveelheid. Door ook tussentijdse uitval van beschikkingen, staan er nog steeds maar 5 exemplaren open voor die regeling, goed voor maximaal zo'n 25 MWp.

Na het hoge niveau van deze najaars-ronde van SDE 2019, vallen de overige gemiddeldes globaal genomen weer terug naar 719 kWp (SDE 2018 II), 575 kWp (SDE 2017 II), 544 kWp (SDE 2017 I), 462 kWp voor SDE 2016 II, en 425 kWp onder SDE 2018 I. De inmiddels 2.388 overgebleven gerealiseerde beschikkingen van SDE 2020 I, aanvankelijk nog relatief kleinere projecten, hebben inmiddels al een gemiddelde capaciteit van 471 kWp per stuk (volgens beschikking). En zijn dus op dat punt de SDE 2018 I én inmiddels ook SDE 2016 II voorbij. Omdat de verliezen binnen deze regeling kolossaal waren, en er nog maar 14 beschikkingen open staan, zal hier vermoedelijk niet veel verandering in gaan optreden.

Voor SDE "++" gelden de volgende overwegingen. SDE 2020 II heeft nog maar 1.136 gerealiseerde beschikkingen, maar daarvan is het gemiddelde flink toegenomen, naar inmiddels al 896 kWp per realisatie. De SDE 2021 zit zelfs al op gemiddeld 1.073 kWp, voor 1.006 opgeleverde beschikkingen. Onder SDE 2022 zijn tot nog toe 445 beschikkingen gerealiseerd, met gemiddeld 753 kWp per stuk. Onder SDE 2023 zijn de eerste 151 realisaties weliswaar typische "beginner" projectjes, met gemiddeld 603 kWp per project (volgens beschikking), maar ook dat is alweer verder toegenomen. Het gemiddelde vermogen in die regelingen stijgt nog steeds door, de grotere projecten worden meestal pas later ingevuld als er geen problemen aan de horizon rijzen. Onder SDE "++" lijkt het in ieder geval duidelijk naar verdere schaalvergroting te gaan, t.o.v. de gemiddeldes getoond bij de SDE "+" regelingen. De eerste 3 gerealiseerde projecten van de in de huidige update inbegrepen SDE 2024 hebben nog een gemiddeld geringe omvang, van 255 kWp.

Voor alle realisaties bij elkaar heeft het gemiddelde per beschikking inmiddels al een omvang bereikt van 450 kWp. In de vorige updates waren die gemiddeldes achtereenvolgens, van "nieuw" naar "oud": juli 2025 425 kWp, april 2025 414 kWp, januari 2025 404 kWp, oktober 2024 400 kWp, juli 2024 383 kWp, april 2024 371 kWp, januari 2024 359 kWp, oktober 2023 347 kWp, juli 2023 338 kWp, april 2023 321 kWp, januari 2023 314 kWp, oktober 2022 300 kWp, juli 2022 287 kWp, april 2022 286 kWp, januari 2022 266 kWp, oktober 2021 251 kWp, juli 2021 245 kWp, apr. 2021 229 kWp, jan. 2021 215 kWp, sep. 2020 184 kWp, juli 2020 175 kWp, apr. 2020 167 kWp, jan. 2020 150 kWp, nov. 2019 138 kWp, aug. 2019 121 kWp, mei 2019 114 kWp, jan. 2019 90 kWp, daar voor 77 kWp. Ook al groeit dat gemiddelde dus continu door, het wordt nog steeds fors gedrukt door de vele kleine residentiële projecten onder de 3 oudste SDE regimes, zoals ook al lang bekend is uit de maandelijks door Polder PV geanalyseerde VertiCer (ex CertiQ) data over de gecertificeerde zonnestroom capaciteit in ons land.

Splitsen we de inmiddels 3 verschillende regimes uit (onderaan in de tabel), is de oude SDE op de gemiddelde overgebleven beschikking grootte blijven steken van 5,8 kWp (hoger geworden door een flink aantal uitschrijvingen sedert de vorige update). SDE "+" heeft een aanzienlijk groter gemiddelde bij de realisaties, inmiddels 555 kWp. Dat is wel nog steeds wat lager dan het gemiddelde volume van alle overgebleven beschikkingen (rode cijfer veld, 560 kWp).

Onderaan vinden we, tot slot, de gemiddeldes bij de 5 SDE "++" rondes, inclusief de nu toegevoegde SDE 2024. Met 921 kWp is dat wederom flink hoger t.o.v. de 841 kWp in de vorige update, en 66% hoger dan het gemiddelde onder SDE "+" realisaties. Er is nog veel volume (incl. voor veel grotere projecten) te gaan, dus dat kan nog flink verder bijtrekken.

De gemiddelde project groottes bij de overgebleven beschikkingen (rode veld in tabel) zijn, voor de regelingen waarvoor nog (veel) projecten open staan, ook bij de deel regelingen meestal hoger dan die bij de realisaties. Dit komt omdat veel zeer grote projecten nog niet zijn gerealiseerd. Als die worden opgeleverd, zullen ze een opwaartse druk geven aan het systeem gemiddelde van de uiteindelijk gerealiseerde projecten cumulaties.

(c) Realisaties per kalenderjaar - status 1 oktober 2025

RVO geeft bij de opgeleverde beschikkingen ook het jaar van oplevering weer, indien volgens haar administratieve normen aan alle voorwaarden daartoe is voldaan. Ook al strookt dit niet met de oplevering, zoals VertiCer die hanteert (sterker nog, RVO zet zeer vaak pas "ja" vinkjes, vele maanden nadat een project al lang groene stroom levert, vaak pas in het opvolgende jaar, of nóg later), het geeft wel een interessant doorkijkje naar de evolutie van de (beschikte) realisaties per kalenderjaar. Polder PV heeft daartoe in de update van januari 2024 een nieuwe grafiek gemaakt, met, per kalenderjaar van oplevering, de aantallen projecten, de cumulatieve beschikte capaciteit volgens RVO (MWp), en het gemiddelde capaciteit niveau per beschikking (kWp), volgens de publieke informatie van het Agentschap. Hier onder geef ik de meest recente versie van die grafiek, met de data uit de 1 oktober 2025 update.

In dit diagram zijn uiteraard niet de beschikkingen met "nee" vinkje opgenomen. Dat waren in de 1 oktober 2025 update 1.587 overgebleven exemplaren, met een verzamelde capaciteit van 6.524 MWp. Hoger dan in de vorige update, vanwege de opname van de recent gepubliceerde SDE 2024 regeling.

Uit deze grafiek, die uiteraard sterk lijkt op het exemplaar voor de administratie van VertiCer (paragraaf 3d in de meest recente analyse), maar die géén projecten bevat zonder SDE beschikking, resulteren de volgende waarnemingen:

De SDE beschikkingen zijn wat aantallen (blauwe kolommen) betreft eerst explosief gestegen, en stapsgewijs afgenomen, vanaf 2008, met de max. in 2009 (nog maar 1.552 beschikkingen overgebleven gerealiseerd, alweer fors minder dan de 2.369 exemplaren in de update van 1 juli 2025). Dit waren bijna uitsluitend residentiële mini-projectjes, op enkele uitzonderingen na (zoals het met tientallen SDE 2009 beschikkingen "gezegende" Klepperstee veldinstallatie project, opgeleverd in het voorjaar van 2012). De "all-time low" werd bereikt in 2014, met, iets neerwaarts bijgesteld, slechts 218 nieuwe opleveringen dat jaar. Gelukkig was daar de zeer succesvolle SDE 2014, die voor nieuwe energie zorgde, en voor die tijd een record aantal toekenningen. Gaandeweg namen de volumes weer rap toe, uiteraard extra versneld door met name de enorme hoeveelheid beschikkingen voor de SDE 2016 en latere regelingen. De uiteindelijke max. kwam in Corona jaar 2020, met 4.547 opgeleverde, overgebleven beschikkingen dat jaar (2 minder overgebleven t.o.v. de vorige update). Daarna gingen de volumes rap omlaag, grotendeels vanwege landelijk optredende congestie op de netten. Het realisatie tempo nam flink af, om in 2023 haar voorlopige dieptepunt te bereiken, momenteel 1.190 nieuw opgeleverde beschikkingen, althans, volgens de RVO administratie.

In de update van 1 oktober 2025 zijn inmiddels 606 opgeleverde beschikkingen aan kalenderjaar 2024 toegewezen, en ook al 161 exemplaren aan 2025. Waar nog veel volume bij zal gaan komen in latere updates. Deels door grote administratieve vertragingen bij RVO zelf. Deels doordat opleveringen van in dat jaar gerealiseerde projecten waarschijnlijk pas zeer laat, tot eind 2025, en ook veel later nog, doorgegeven zullen gaan worden.

Bij de capaciteit (oranje kolommen) zien we in het begin nauwelijks "waarneembare" volumes op deze schaal, wat natuurlijk te wijten is aan het feit dat het in het begin om uitsluitend (zeer) kleine project beschikkingen is gegaan. Tot en met 2013 was de max. 20 MWp nieuw volume, in 2011 (neerwaarts bijgesteld vanwege tussentijdse uitschrijvingen), waarna het weer even inzakte. In 2014 begon het gerealiseerde (beschikte) niveau weer toe te nemen bij de realisaties. Vanaf 24 MWp in dat jaar, waarna het gaspedaal werd ingedrukt, veroorzaakt door de combinatie van vrijgave van de zogenaamde "ondercap" in de SDE systematiek, vanaf SDE 2011, en de daar op volgende enorme schaalvergroting van aangevraagde, beschikte, en daadwerkelijk gerealiseerde projecten. Veel daarvan bovendien met meer dan 1 beschikking die werd verzilverd.

Ook de (beschikte) capaciteit van de realisaties had haar maximum in 2020, inmiddels 2.431 MWp. Opvallend is dat, bij reeds "instortende" nieuwe aantallen gerealiseerde beschikkingen, de nieuwe capaciteit in de jaren 2021 en 2022 nog redelijk "op niveau" bleef, 2.123 resp. 2.091 MWp. In 2023 was het pleit echter voorlopig beslecht, met een duidelijk lager niveau, 1.765 MWp nieuw beschikt vermogen onder de SDE regelingen, 15,6% lager dan de aanwas in 2022. Dat wil beslist niet zeggen dat dit het "definitieve" cijfer is. Bij RVO worden heel vaak, vele maanden nadat een project daadwerkelijk al netgekoppeld groene stroom staat te produceren, pas een "ja" vinkje gezet. Die administratieve vertraging kan soms oplopen tot langer dan een jaar. Derhalve, kan het volume voor 2023 (en in veel mindere mate mogelijk ook voor 2022 nog) beslist nog enigszins worden bijgeplust. Maar het niveau van de jaren 2021 - 2022 gaat dat jaar niet halen.

Het nog zeer voorlopig geturfde nieuwe vermogen in 2024 bedraagt momenteel 1.358 MWp. Dat is wel al duidelijk meer dan de 1.296 MWp bekend in de vorige update, maar echt hard gaat het nog niet. Hier zal in een later stadium sowieso nog het nodige volume aan toegevoegd gaan worden.

Anomalie CBS 2024 niet terug te vinden in RVO cijfers SDE

Wat wel duidelijk lijkt, is dat in 2024 absoluut nog niet het niveau van 2023 is gehaald. Dit zet extra vraagtekens bij de van de CBS data afgeleide jaargroei cijfers voor 2024, die een zogenaamd historisch record zouden laten zien bij de capaciteit voor de totale, nationale markt. Dat is de facto onmogelijk: de residentiële markt is juist ingestort in dat jaar, en deze is toen in het geheel niet "over-gecompenseerd" door een absurd hard gegroeide projecten markt. De nog steeds niet herstelde, grote anomalie bij het CBS wordt, zeer waarschijnlijk, veroorzaakt door de in extremo afwijkende eindejaars- en afgeleide jaargroei cijfers voor 2023 en 2024 in het ingewikkelde VertiCer dossier (zie verderop).

Uit bovenstaande 2 primaire parameters heb ik, zoals te doen gebruikelijk, het gemiddelde vermogen per beschikking per kalenderjaar berekend, weergegeven in de groene curve. In het begin was de gemiddelde capaciteit van de opgeleverde beschikkingen vrijwel niet waarneembaar, maar de lijn begint vanaf 2013 duidelijk te stijgen: de opgeleverde beschikkingen worden continu groter. De curve stijgt tm. 2018, heeft dan even een kleine dip, maar begint vanaf 2020 zeer opvallend verder te stijgen. Let wel: bij instortende aantallen overgebleven beschikkingen, en stapsgewijs afnemende capaciteiten opgeleverd per jaar. Dit is een perfecte illustratie voor het fenomeen wat ik al jaren signaleer. In recente jaren is er sprake van een enorme schaalvergroting van de daadwerkelijk opgeleverde projecten en beschikkingen, ook in het RVO dossier. Deze bereikte voorlopig haar maximum in 2023, met gemiddeld 1.484 kWp per opgeleverde beschikking. Het relatief geringe aantal projecten tot nog toe opgeleverd in 2024 heeft een al veel hoger gemiddelde omvang (2.241 kWp), maar dat is nog lang niet representatief voor alle nieuwe beschikkingen die opgeleverd zullen blijken te zijn in dat jaar.

Hetzelfde geldt, voor het eerste resultaat voor 2025, waarvoor het gemiddelde verder is doorgestegen, naar 3.307 kWp. Vandaar dat ik de laatste lijnstukken gestippeld heb weergegeven.

Vergelijking aantallen nieuwe beschikkingen RVO / projecten VertiCer per kalenderjaar

Om te kijken hoe de nieuwe opleveringen, zoals RVO die bijhoudt voor het SDE dossier, zich verhouden tot de gecertificeerde PV projecten, die TenneT/Gasunie dochter VertiCer (opvolger van CertiQ) registreert sedert er Garanties van Oorsprong worden uitgegeven in Nederland (2003), heb ik updates voor twee nieuwe grafieken toegevoegd met een vergelijking tussen de meest recent beschikbare data van de twee instanties. Eerst de aantallen beschikkingen / projecten:

In dit diagram worden de uit de oudere CertiQ, en meer recente VertiCer updates ge-extraheerde aantallen nieuwe gecertificeerde PV-projecten per kalenderjaar (groene kolommen) vergeleken met de uit de vorige grafiek overgezette aantallen SDE beschikkingen die per jaar zouden zijn opgeleverd volgens de RVO administratie (oranje kolommen). Direct valt op, dat de aantallen bij de CertiQ/VertiCer data nu stelselmatig een stuk hoger liggen dan die voor de SDE beschikkingen bij RVO. De laatste liggen op niveaus tussen de 41% (2009) en 88% (2011), tot bijna 94% (2022) ten opzichte van die van VertiCer. In een eerdere update was de verhouding voor 2023 nog in het voordeel van de data van RVO, maar ook dat is het inmiddels, met de meeste recente data, in het voordeel van de cijfers van VertiCer omgeslagen, zoals in een voorgaande update al was voorspeld. Voor 2024 was de situatie ongeveer gelijk, maar met de meest recente cijfers is wederom het VertiCer dossier "leading" t.o.v. de huidige status bij de SDE realisaties bij RVO.

Voor 2025 is de situatie nog lang niet duidelijk. Nu is er nog een negatieve groei in de VertiCer cijfers, maar dat trekt in latere updates beslist weer bij, zoals hun continu evoluerende historische cijfers tonen. En kan flink positief gaan worden. Veel volume is nog helemaal niet bekend, bij zowel VertiCer, als het ver achter de feiten aan lopende RVO dossier, dus er is over dit jaar nog niet veel zinnigs te zeggen.

Blijft over de vraag: waar ligt het structurele verschil tussen de RVO en VertiCer data aan?

Bij RVO staan, in dit dossier, uitsluitend SDE beschikkingen geregistreerd. VertiCer verstrekt Garanties van Oorsprong, ook aan projecten zónder SDE subsidie (!). Daar staat dus sowieso meer volume (ook: aantallen projecten), en kennelijk is dat een behoorlijk, doch van jaar tot jaar wisselend volume.

Mogelijk is er, daarnaast, verschil in de wijze van "tellen". In theorie zou er bij RVO dan méér SDE aantallen kunnen staan dan bij VertiCer, als de laatstgenoemde alleen projecten "per aansluiting" of "per adresnummer" telt. Polder PV heeft immers al lang vastgesteld, dat er meer dan 1 SDE beschikking per adres / project locatie afgegeven kan zijn, wat bij verschil in wijze van "tellen" tot flinke discrepanties kan leiden. Het is echter nog het geheel niet duidelijk of zo'n theoretisch verschillende wijze van tellen tot genoemde, soms aanmerkelijke verschillen (2009, 2020) bijdragen.

Ook zouden er, in theorie, verschillen bij zowel de aantallen als de capaciteiten kunnen ontstaan, bij het weer uitschrijven van projecten, uit de (publiek zichtbare) bestanden, zowel bij VertiCer, als bij RVO. We hebben in het huidige dossier van RVO al gezien, dat de uitstroom bij de oudste SDE regelingen nu al een flink tempo heeft gekregen, wat een extra complicerende factor is in de vergelijking tussen deze verschillende datasets. Het hangt maar helemaal af van de wijze van administratie, hoe e.e.a. uit zal pakken bij de (overgebleven) nieuwe volumes per kalenderjaar, bij beide instanties.

Feit blijft, dat VertiCer stelselmatig, structureel meer volume heeft staan bij de nieuwe aanwas per jaar. In ieder geval bij de aantallen.

Vergelijking capaciteit nieuwe beschikkingen RVO / projecten VertiCer per kalenderjaar

Bij de capaciteit toewijzingen per "jaar van oplevering", zoals getoond in bovenstaande nieuwe grafiek, lijkt, wat bovenstaande betreft, er in recente kalenderjaren een onlogische wijziging in de verhouding te ontstaan tussen de meest recente cijfers van VertiCer, en, voor alleen de SDE beschikte projecten, van RVO.

Tot en met 2020 ligt ook bij de nieuwe PV capaciteit per kalenderjaar, het SDE volume toegewezen door RVO onder dat van alle gecertificeerde PV projecten door VertiCer als opgeleverd beschouwd in het betreffende jaar. Wat in ieder geval strookt met de trend bij de aantallen projecten. En logisch, als we er van uitgaan dat bij VertiCer sowieso meer volume geregistreerd moet staan, omdat het niet alleen maar SDE projecten gaat in dat dossier. Die percentages liggen wel verder uit elkaar, tussen de 18% (2009), 69% (2013), en 95% (2017), resp. bijna 100% (2020), een flinke spreiding, dus. In 2021 en 2022 zijn de volumes bij RVO echter iets groter dan bij VertiCer, de omgekeerde wereld, dus. In 2023 is echter de "klassieke verhouding" weer aanwezig in de huidige data, waarbij RVO inmiddels zelfs véél minder nieuw jaarvolume heeft staan dan VertiCer momenteel heeft (37%).

Het kan zijn dat hier deels een andere factor in het spel komt, waar ik regelmatig op heb gewezen. Bij RVO worden namelijk de capaciteiten van SDE beschikkingen waarvan de projecten (veel) kleiner zijn uitgevoerd dan waarvoor oorspronkelijk is beschikt, vooral de laatste jaren neerwaarts bijgesteld. Als een project echter (veel) gróter is uitgevoerd dan waarvoor (oorspronkelijk) is beschikt, wordt dit niet door RVO aangepast. Ergo: capaciteit die wél is gerealiseerd (VertiCer data), maar die niet in de publieke cijfers van RVO is meegenomen, zouden deze verschillen in theorie deels kunnen verklaren, voor 2023. Voor veel projecten uit oudere jaren, zijn capaciteiten vaak niet (meer) aangepast, in de beschikkingen overzichten van RVO. Aangezien er al jaren een schaalvergroting gaande is bij de recent opgeleverde projecten, kan dat de verschillen verder uitvergroten.

Een ander aspect wat benoemd moet blijven worden, is dat de cijfers van beide instanties "nogal vloeibaar" blijken te zijn, en van update tot update flink kunnen wijzigen. Vooral bij VertiCer treden regelmatig forse wijzigingen in historische cijfers op, en kunnen dus vreemde verschillen ontstaan t.o.v. de RVO data. Vooralsnog lijkt met name het VertiCer cijfer voor 2023 een grote outlier te zijn, die niet goed verklaarbaar is gezien de historie in eerdere jaren.

Het kan zijn dat bij latere updates van beide instanties dergelijke nog niet goed begrepen verschillen stapsgewijs zullen verdwijnen, met name voor de jaren 2022-2023. Met dien verstande, dat de algemene trend in ieder geval bij cijfers van eerdere jaren duidelijk is: meer volume (zowel bij de aantallen als bij de capaciteiten) in de VertiCer cijfers, dan bij (alleen) de SDE data van RVO.

Over 2024 is nog veel zinnigs te zeggen, gezien veel informatie die nog helemaal niet bekend is. RVO zit momenteel op een niveau van 1.358 MWp toevoeging aan alleen SDE projecten. Bij VertiCer was er helaas een gigantische anomalie in de augustus rapportage opgetreden, die inmiddels lijkt te zijn hersteld na rapportage door Polder PV (zie laatste maandrapportage van Polder PV). VertiCer komt nu op een (absurd, onwaarschijnlijk) jaarvolume van alweer 3.777 MWp, veel hoger dan RVO. De verhouding na deze wijzigingen blijkt tot nog toe, wederom in extremo in het voordeel van VertiCer te zijn (VertiCer : RVO factor 2,8!). Het is mogelijk dat het extreme volume voor 2024 bij VertiCer aan de basis ligt van de "onwaarschijnlijke record groei" die zou volgen uit de meest recente CBS cijfers voor de hele markt, en waar ik al een tijdje grote vraagtekens bij zet.

Over dit soort forse verschillen tussen de twee datasets zal nog wel water door de Rijn gaan vloeien, ze zijn lastig te duiden. Mogelijk is er aan het eind van 2025 meer duidelijkheid over deze waargenomen, soms fors oplopende verschillen.

Project gemiddelde capaciteit verschillen

Een andere observatie is de trend bij de gemiddelde project dan wel beschikking omvang. Bij RVO ontwikkelde de gemiddelde omvang per beschikking zich, bij de nieuwe installaties per kalenderjaar, tussen 1,83 en 2,14 kWp in 2008-2009 (vrijwel uitsluitend overgebleven residentiële mini projectjes) tot 861 kWp gemiddeld in 2022, en zelfs al 1.484 kWp in 2023. Bij VertiCer is de evolutie vanaf het eerst bekende jaar, 2009, 4,97 kWp, tot 768 kWp in 2022, en alweer 1.969 kWp in 2023 (!). De verwachting is, dat de cijfers in de laatste 2 jaren nog wel behoorlijk kunnen wijzigen, maar de onherroepelijke trend is, en blijft: een enorme schaalvergroting bij de nieuwe PV projecten per kalenderjaar, in beide dossiers.

Mocht u inhoudelijk commentaar hebben op deze observaties, hoor ik die gaarne van u (via het bekende mail-adres).

---

(d) Actuele portfolio aan overgebleven SDE beschikkingen voor PV (zwarte sectie in tabel), accumulaties

Dit alles (oorspronkelijk beschikt minus verloren gegane beschikkingen cq. realisaties) leidt tot een "overgebleven" pool aan beschikte projecten die nog opgeleverd moet gaan worden. Of, bij pech, tot extra verlies om wat voor reden dan ook. Zie de laatste, zwarte sectie in de tabel. Door de toevoeging van de beschikkingen voor SDE 2024 in de huidige update, in combinatie met tussentijdse realisaties, en wegval, bij andere regelingen, is hier weer e.e.a. in gewijzigd.

Sequentie overgebleven, nog te realiseren beschikte capaciteit

In de 1 oktober 2025 update waren er bij RVO voor SDE 2019 II tm. SDE 2024 nog 1.587 beschikkingen over, resp. 6.524 MWp door RVO toegekende capaciteit. In de update van 1 juli 2025 was dat, voor SDE 2019 II tm. SDE 2023, nog 5.365 MWp, in april 2025, vanaf SDE 2019 I, 5.869 MWp, in januari 2025, vanaf SDE 2017 I, 6.420 MWp, in oktober 2024 6.847 MWp, in juli 2024 8.047 MWp (incl. toen toegevoegde SDE 2023), in april 2024, nog zónder SDE 2023, 5.977 MWp, in januari 2024 7.072 MWp, in oktober 2023 7.973 MWp, juli 2023, met SDE 2022, 9,8 GWp, april 2023, nog zónder SDE 2022, 8,7 GWp, januari 2023 9,2 GWp, oktober 2022 10,4 GWp, juli 2022, mét SDE 2021 11,7 GWp, april 2022, nog zónder SDE 2021, 8,5 GWp, januari 2022 10,9 GWp, oktober 2021, incl. SDE 2020 II, 11,8 GWp, juli 2021, nog zónder SDE 2020 II, bijna 9,0 GWp, april 2021 9,8 GWp, januari 2021 10,9 GWp, sep. 2020, met SDE 2020 I toegevoegd, 12,1 GWp, juli 2020, nog zonder SDE 2020 I 9,4 GWp, apr. 2020, nog zonder SDE 2019 II 8,1 GWp, jan. 2020 nog 9,3 GWp, nov. 2019 10,1 GWp, aug. 2019, nog zonder SDE 2019 I, nog ruim 8,2 GWp.

Deze resterende capaciteit van 6,5 GWp blijft een groot volume, voor een klein land wat, eind 2023, volgens de meest recente CBS update, inclusief de projecten markt, én residentieel, 24,3 GWp generator capaciteit had staan (2024 is nog veel te onzeker, gezien de onwaarschijnlijk hoge jaargroei voor dat jaar). Maar helaas gaat daar natuurlijk nog heel veel capaciteit om diverse redenen van wegvallen. Zoals de soms schokkende cijfer historie bij RVO heeft aangetoond, de laatste jaren.

De kleine resterende volumes voor SDE "+" (SDE 2019 II en SDE 2020 I), 110 MWp, verdeeld over 19 beschikkingen, zal, afhankelijk van realisatie of definitieve "afvoer", niet heel veel meer uitmaken gezien de vrij bescheiden omvang.

Wat de som nog forse resterende volumes voor de opvolgende regelingen betreft, vanaf SDE 2020 II, moet daar deels wel voor worden gevreesd, als ze niet op tijd gebouwd of aan het net kunnen worden gekoppeld. Mede gezien de smaller geworden tijd-vensters voor de oplevering, gecombineerd met de hardnekkige, continu om zich heen grijpende netcapaciteit problemen en tekorten aan personeel bij de netbeheerders. Voorspellingen zullen op dit vlak met prudentie moeten worden genoten (zie tweet over een dergelijke suggestie), want het aantal onzekerheden over de (potentie aan) realisaties neemt alleen maar toe. Zelfs als we er van uitgaan dat verschillende "oplossingsrichtingen" voor de beperkte net capaciteit al lang in gang zijn gezet (voorbeeld bericht TenneT van 8 april 2025), en accu systemen inmiddels rap worden geïmplementeerd bij veel oude en nieuwe projecten. Makkelijk zal het allemaal beslist niet gaan.

---

(e) Ratio SDE+/SDE

Onderaan twee velden in de grote verzamel-tabel heb ik weer de ratio berekend van de officieel overgebleven beschikte volumes voor alle SDE "+" t.o.v. de oude SDE regelingen (rode veld), en dit herhaald voor de reeds door RVO als opgeleverd beschouwde project beschikkingen (groene veld). Die verhouding ligt, vanwege heftige toevoegingen van beschikkingen onder met name de laatste acht SDE "+" rondes, verminderd met de tussentijdse aanzienlijke hoeveelheden reeds verloren gegane exemplaren, inmiddels rond de 2,6 voor de aantallen overgebleven beschikkingen. In de update van juli 2017 was het slechts een factor 0,6. De SDE werd door duizenden particuliere toekenningen gedomineerd, en die was tot niet zo lang geleden bepalend voor deze inmiddels aardig "recht getrokken" verhouding. Bij de realisaties is die verhouding inmiddels ook op dat niveau beland, een factor 2,6.

Bij de capaciteiten is de verhouding precies andersom, omdat SDE "+" gedomineerd werd door talloze zeer grote projecten. Bij de overgebleven beschikkingen, incl. de zeven toegevoegde SDE 2017-2019 en SDE 2020 I regelingen, is die factor flink gedaald, naar een verhouding 250 : 1 (SDE "+" staat tot SDE; in de update van september 2020 was dat nog 326 : 1).

Bij de realisaties ligt die verhouding nog iets lager, al is ze wel flink toegenomen, inmiddels een factor 247 : 1 (in de update van januari 2024 nog 210 : 1). In de update van juni 2018 update was dat nog 17 : 1, die ratio is dus aanzienlijk opgelopen sinds dat jaar. Nogal wat grote projecten in de resterende verzameling beschikkingen zijn nog niet opgeleverd, inclusief grote volumes uit de recentere regelingen. Als ze worden gebouwd, zal de ratio verder gaan toenemen t.o.v. de SDE volumes.

Tot slot, bij de gemiddelde systeemgrootte vinden we die trend wederom terug. SDE "+" staat tot SDE bij de overgebleven beschikkingen 97 : 1, bij de realisaties iets lager, een factor 96 : 1 (juni 2018 update 43 : 1). Ook deze verhoudingen kunnen wijzigen, naar gelang er een fors aantal grote "SDE + projecten" daadwerkelijk alsnog gerealiseerd zal gaan worden.

Ratio SDE++/SDE+

Helemaal onderaan heb ik ook weer berekeningen gemaakt voor dergelijke verhoudingen tussen de beschikkingen en realisaties van de tot nog toe bekende 4 SDE "++" rondes (SDE 2020 II tm. SDE 2023). Omdat er veel meer volume onder SDE "+" is afgegeven dan tot nog toe onder SDE "++", is die verhouding telkens kleiner dan 1.

Bij de (overgebleven) beschikkingen is die verhouding SDE++/SDE+ bij de aantallen een factor 0,2 : 1, bij de realisaties 0,14 : 1. Bij de capaciteit is die factor 0,8 : 1 bij de beschikkingen, bij de realisaties is het 0,24 : 1. Kijken we naar de gemiddelde omvang per beschikking, is deze ratio veel hoger, 3,7 : 1 bij de overgebleven beschikkingen. Bij de realisaties is deze ook al in het "voordeel" van SDE "++" omgeslagen: 1,7 : 1. De reden: verdere schaalvergroting bij de opgeleverde projecten, met name onder de SDE "++" regimes.

---

(f) Evolutie systeemgemiddelde capaciteit volgens RVO beschikkingen

In een van de artikelen over de effecten van de beschikkingen van SDE 2019 I, heb ik reeds uitgebreid stil gestaan bij de belangrijke factor "gemiddelde capaciteit" per beschikking, en bij de realisaties. Zie daarvoor het 5e artikel in die reeks (16 november 2019), paragraaf 3.

---

(g) Verzamel grafieken alle SDE regelingen - Aantallen en capaciteit bij beschikkingen / realisaties

In deze paragraaf toon ik weer de meest recente versies van de 2 bekende "stapel grafieken" met de begin oktober 2025 overgebleven volumes bij de beschikkingen (weergegeven in de grafiek hierboven, onder a), en bij de door RVO opgegeven "realisaties". Die vindt u hier onder.

Stapelgrafiek met links de kolommen stapel met de overgebleven (!!) hoeveelheden beschikkingen van SDE 2008 tm. SDE "++" 2024 (laatstgenoemde in de huidige update bovenaan toegevoegd, azuurblauwe segment bovenaan). In combinatie met de voortgaande uitval bij de oudere SDE regelingen, zien we momenteel een cumulatie in de resterende, overgebleven hoeveelheid van 30.996 toekenningen voor zonnestroom (project beschikkingen, vorige update, nog zonder SDE 2024: 31.871 exx.). Dat waren bij de ooit oorspronkelijk vergeven exemplaren nog 62.811 beschikkingen (zie tabel en eerste grafiek onder a), waarvan dus al een aanzienlijk deel in de (digitale) papiershredder is verdwenen. De rechter stapel kolom geeft de in de update van 1 oktober 2025 door RVO formeel als "gerealiseerd" verklaarde hoeveelheden beschikkingen per regeling weer. Met als voorlopige cumulatie 29.409 beschikkingen gerealiseerd. Dat is wederom een lichte afname t.o.v. de voorgaande update (30.318 exx.), door een toegenomen aantal uitschrijvingen uit de RVO databank. Dit overgebleven volume is 94,9% van het overgebleven aantal "totaal overgebleven beschikt" (linker stapel) is. Weer een kleine afname t.o.v. de 95,1% in de vorige update.

Goed is hier het grote verschil tussen de SDE 2019 II en SDE 2020 I regelingen te zien. De eerste had relatief zeer weinig beschikkingen, die gemiddeld per stuk echter wel "zeer groot" waren. De laatste SDE "+" regeling, 2020 I, had een record aantal aan gemiddeld genomen véél kleinere toekenningen, waar, ondanks de massieve uitval, nog steeds veel volume van over is. Bij de realisaties is de verhouding tussen de 2 regelingen vergelijkbaar met de nu actuele stand van zaken bij de overgebleven beschikkingen.

Daar bovenop zijn links de nieuwe volumes voor SDE 2020 II tm. SDE 2024 gestapeld. Van de laatste 3 regelingen zijn nog maar relatief weinig beschikkingen opgeleverd. "Onderin" de kolommen stapel is er tot en met SDE 2019 vrijwel geen activiteit meer, omdat al die oudere regelingen geen openstaande beschikkingen meer hebben, of nog maar een handvol (SDE 2019 II). Wel blijft er zeer regelmatig uitval bij de oudste SDE regelingen optreden. Die uitvallers zien we druppelsgewijs in deze, en de voorgaande grafiek terug komen, al hebben ze lange tijd relatief weinig impact gehad. Voor SDE 2008 begint deze wegval inmiddels beslist significant te worden, met de 222 + 47 + 84 + 271 + 828 extra weggevallen beschikkingen uit de RVO bestanden in de vorige 4, en de huidige update, zijn de resterende volumes inmiddels ver onder de 3 duizend exemplaren beland. Op momenteel 2.737 exemplaren, om precies te zijn.

Vergelijkbare stapelgrafiek, met nu niet de aantallen (overgebleven) beschikkingen, maar links ditto, de totale capaciteit in MWp die er over is gebleven in de laatste update (met reeds aanzienlijke volumes door RVO virtueel weg gekieperd en dus niet meer zichtbaar). Zie ook de tweede grafiek onder paragraaf (a), voor een vergelijking tussen oorspronkelijk beschikte volumes en op 1 oktober 2025 daarvan overgebleven hoeveelheden.

De in de huidige update nieuw toegevoegde SDE 2024 regeling had oorspronkelijk 1.851 MWp beschikt gekregen in de officiële RVO lijst voor die jaargang, waar inmiddels 1.792 MWp van over is. Het totale volume wat is overgebleven voor alle regelingen inclusief SDE 2024 is momenteel 19.749 MWp. Dat was bij het ooit oorspronkelijk vergeven / beschikte project volume nog 33.446 MWp (zie tabel en grafiek onder paragraaf a), er is dus extreem veel capaciteit al verloren gegaan. Vooral de verliezen bij de SDE 2017 tm. SDE 2020 II regelingen, en onder de drie eerste SDE "++" opvolgers, zijn substantieel. Rechts het nog beperkte "gerealiseerde" volume, althans van de beschikkingen (voor een belangrijk deel niet de werkelijk opgeleverde capaciteit !). Met in totaal nu "officieel" 13.224 MWp gerealiseerd. In de juli 2023 update werd de 10 GWp grens gepasseerd bij deze parameter. Genoemde, ruim 13,2 GWp, is 67,0% van het (overgebleven) beschikte volume (vorige update 70,6%, dat was toen nog zonder toegevoegde SDE 2024 regeling). Er is dus in ieder geval wat het RVO - SDE dossier betreft, op het gebied van te realiseren capaciteit, nog 33% van het nu (overgebleven) beschikte volume te gaan.

VertiCer / RVO

Het VertiCer (voorheen CertiQ) dossier, met fysiek gerealiseerde volumes, blijkt in hun laatste status updates, zoals te doen gebruikelijk, alweer een stuk verder te zijn, t.o.v. de gerealiseerde volumes beschikkingen van RVO, al hoort hier weer een forse waarschuwing bij. Bij VertiCer stond eind september 2025 namelijk alweer 14.415 MWp aan fysieke opleveringen, waarvan het allergrootste deel SDE beschikte projecten betreft (en nog een onbekend, hoogstwaarschijnlijk "zeer beperkt" deel zonder SDE beschikking). Dat volume is wat de realisaties betreft 9% groter dan het totaal aan beschikte capaciteit wat er eind QIII 2025 bij RVO nog over zou zijn voor de SDE projecten. Zouden we het reeds bereikte VertiCer volume afmeten aan het overgebleven beschikte totaal volume bij RVO, begin oktober 2025, zouden we al op een onwaarschijnlijke 73,0% realisatie komen, beduidend hoger dan de status bij RVO zelf (kader in grafiek). Met de voorbehouden die daar bij horen. Een zo'n voorbehoud is, dat het VertiCer volume waarschijnlijk veel te hoog ligt, doordat er nog zeker 2 forse anomalieën in de opgegeven capaciteit cijfers blijken te zitten. Derhalve, moet dat volume later flink neerwaarts worden bijgesteld. Hoeveel, dat is nog de grote vraag.

Normaliter liggen de cijfers bij VertiCer wel altijd (ver) voor op het RVO - SDE dossier. Feit blijft, dat sowieso bij RVO talloze reeds netgekoppelde projecten nog niet met een "ja" vinkje zijn gezegend in de publiek beschikbare data overzichten. Die dus nog niet in hun (actuele) cijfers kunnen zitten. Die projecten staan al lang in de VertiCer databank, omdat er al meteen garanties van oorsprong aangemaakt moeten gaan worden, "zodra de stekker in het betreffende project gaat". Voor de meeste projecten achter grootverbruik aansluitingen worden maandelijks (automatisch) meetgegevens via de meet-gemachtigde ingediend, die direct naar VertiCer worden doorgesluisd na validatie door de betreffende netbeheerder. Registratie bij VertiCer gebeurt in het grootste deel van de gevallen zeer rap na fysieke netkoppeling. Dagelijks worden updates gedraaid met de nieuwste toevoegingen die door de exploitanten worden doorgegeven, en waarvoor de netbeheerders hun formele fiat hebben gegeven (pers. comm. Polder PV met medewerker van VertiCer rechtsvoorganger CertiQ, in 2022). Wat daarna geschiedt in het RVO traject kan echter vele maanden kosten, voordat dit leidt tot een "formeel ja vinkje" in hún databestand. Ik kom soms nieuwe "ja" vinkjes tegen van projecten die vroeg in 2024, of zelfs in de 2 voorgaande jaren netgekoppeld zijn opgeleverd, dus die vertraging kan bij sommige projecten zeer fors oplopen. Het is een van diverse redenen, waarom de nationale statistiek cijfers zo "vloeibaar" zijn, en regelmatig wijzigen.

Het verschil tussen "overgebleven beschikt" volume en "gerealiseerd volume status 1 oktober 2025" bij RVO bedraagt 19.748,6 - 13.224,2 = (in afronding) 6.524 MWp (ruim 6,5 GWp). Dat is de nu nog overeind gebleven "pijplijn" aan PV projecten binnen alle SDE regelingen tm. SDE 2024. Dit is alweer flink meer (1.159 MWp), dan de overgebleven 5.365 MWp pijplijn in de status update van juli 2025, wat deels is veroorzaakt omdat toen de SDE 2024 nog niet was meegenomen, en deels door voortschrijdende negatieve bijstellingen van de beschikte capaciteiten, en uitschrijvingen uit de RVO databank.

Sowieso gaat ook daar weer veel volume van afvallen, gezien de trend van de afgelopen overzichten van RVO. En het is nog steeds niet het "gerealiseerde" volume. Dat kunnen we alleen te weten komen als exacte project informatie beschikbaar komt, zoals in ultimo bij de netbeheerders en VertiCer bekend moet zijn of worden. Polder PV heeft in ieder geval van de "top" in de markt, de grootste projecten, inclusief de inmiddels alweer alhier bekende, 1.115 reeds gerealiseerde, netgekoppelde grondgebonden zonneparken (> 15 kWp per stuk, excl. andere "niet rooftop" projecten zoals drijvende projecten), die de grootste volumes aan MWp-en inbrengen, het meest complete, continu ververste, en gedetailleerde overzicht van Nederland. Voor de uitgebreide analyse van de zonneparken in Nederland (peildatum 17 december 2024), volg deze link.

---

RES & uitgebreid "klimaat doel elektra"

Voor overwegingen m.b.t. het behalen van de RES doelstellingen voor (aanvankelijk) 35 TWh productie uit hernieuwbare bronnen op land, resp. het vooralsnog onhaalbaar geachte doel van 55 TWh in 2030, zie de aparte paragraaf in de update van 1 juli 2025.

---

Thermische zonne-energie

Over dit kleine andere zonne-energie dossier was al wat langer niet zeer veel zinnigs te melden, gezien de trage ontwikkeling. In meer recente versies is er echter wel een en ander gewijzigd t.o.v. de update van oktober 2023. In de versie van januari 2024 werden er 7 nieuwe realisaties gemeld, en werd er 1 beschikking afgevoerd uit de RVO databank. In de update van 1 april 2024 zijn er wederom 5 nieuwe realisaties bekendgemaakt. 1 maal een beschikking uit de SDE 2019 II (493 kWth. toegevoegd), 2x SDE 2020 I (841 kWth.), en de eerste SDE 2020 II (350 kWth.), resp. SDE 2021 beschikkingen (232 kWth.), die zijn opgeleverd. Daarnaast is 1 al langer geleden opgeleverde SDE 2016 II beschikking (140 kWth.) afgevoerd, om onbekende reden.

Hier bovenop is een belangrijke nieuwe wijziging gekomen. Of eigenlijk 2. In de update van 1 juli 2024 is een SDE 2019 II beschikking geprullebakkeerd (Nagele Warmte, 322 kWth, in Noordoostpolder). Maar tegelijkertijd is ook de grootste ooit afgegeven beschikking voor thermische zonne-energie, in dezelfde SDE 2019 II regeling als opgeleverd gemarkeerd. Het gaat daarbij, uiteraard, om zonne-energie park Dorkwerd van Novar, in Groningen, wat het lokale stadswarmte net moet gaan beleveren. De beschikking heeft een omvang van 37,4 MWth, wat natuurlijk direct een zeer forse impact heeft op de progressie voor alle regelingen, zoals in onderstaande grafiek getoond. Volgens Novar zou dit het "3e grootste zonthermiepark ter wereld" zijn (geworden), en het project heeft de grootste SDE beschikking ooit die voor deze zonne-energie techniek is afgegeven, in de historie van die reeks subsidie regelingen.

In de update van 1 oktober 2024, is de beschikking voor het Dorkwerd project iets neerwaarts bijgesteld (38,28 MWth), en is een klein rooftop project op een appartementencomplex in Blaricum (NH) als gerealiseerd opgevoerd, met een capaciteit van 186 kWth. Het betreft de laatst overgebleven beschikking uit de SDE 2020 voorjaarsronde. Er verdwenen 2 beschikkingen, 1 uit de SDE 2019 II, en 1 uit de SDE 2021 (vermoedelijk teruggetrokken).

Updates 1 januari tm. 1 oktober 2025

In de update van 1 januari 2025, zijn er geen nieuwe realisaties afgevinkt door RVO. Wel is er 1 kleine beschikking van 168 kWh-th uit de voorjaars-regeling van SDE 2019 afgeschreven (Nassau Staete, Nijmegen). Verder is er toen niets gewijzigd.

In de update van 1 april 2025 verdwenen er weer 2 beschikkingen, uit de SDE 2022 regeling. Dit bracht een extra verlies op van 8,9 MWth aan beschikte capaciteit. Tot slot, werd de capaciteit voor SDE 2019 II iets opwaarts bijgesteld. Er waren geen nieuwe realisaties.

In de update van 1 juli 2025 is 1 SDE 2021 beschikking voor een thermisch project in het Overijsselse Rijssen verzilverd, met een capaciteit van 173 kWth, is het oudste gerealiseerde project met beschikking voor SDE 2012 (102 kWth), te 's-Gravendeel, uit de records van RVO verdwenen (...), en is de laatste overgebleven SDE 2019 I beschikking die nog niet was ingevuld, met een omvang van 168 kWth, ook verwijderd.

In de huidige update van 1 oktober 2025 is de anonieme beschikking voor een klein projectje in Harskamp (Ede, Gld), met een omvang van slechts 70 kWth, verwijderd. Verder is er niets gewijzigd.

Tezamen met voorgaande verliezen van oorspronkelijk toegekende beschikkingen, zijn er inmiddels nog maar 74 beschikkingen voor thermische zonne-energie projecten over, met een geaccumuleerd vermogen van 98,2 MWth. De oudste overblijvende beschikkingen komen uit de SDE 2013 (al lang gerealiseerd), SDE 2015 en SDE 2017 II hebben géén beschikkingen voor dergelijke thermische warmte projecten (meer). Er zijn in totaal 70 SDE (overgebleven) beschikkingen gerealiseerd middels deze zonne-energie techniek, met als gerealiseerd vermogen 96,4 MWth. Opvallend is, dat onder de SDE 2023 en SDE 2024 "++" regelingen, er géén nieuwe beschikte projecten zijn bijgekomen.

Er staan nog maar 4 beschikkingen open. De oudste nog openstaande beschikking is voor een project voor Landgoed Leudal te Haelen (L.), van de SDE 2016 II regeling, waarvan afgevraagd kan worden of die ooit nog wordt opgeleverd. De meest significante overblijvende toekenning is voor 1,2 MWth project op een bedrijfsverzamelgebouw op het terrein van de voormalige, gesloopte, Elektriciteitscentrale Gelderland, pal naast de De Oversteek brug over de Waal in Nijmegen. De 1 MWth veldsysteem installatie bij Marrewijk Amaryllis in de Lier (ZH) is alweer enige tijd geleden opgeleverd.

Naast deze puur thermische zonne-energie installaties ontdekte Polder PV eerder ook nog een "innovatief" project in de groslijst met SDE beschikkingen. Dat is een PVT-project in combinatie met een warmtepomp, met een beschikking voor 3,75 MW thermisch vermogen, die door RVO in de deel-categorie "CO2-arme warmte" van SDE 2021 is ondergebracht. Dat gaat dus deels om een combi-systeem thermische zonnewarmte / fotovoltaïsche omzetting, en deels om genoemd warmtepomp systeem om de opgewekte warmte (ook) direct te gebruiken. Het betreft een project van Escom.nu in een flatgebouw vlakbij metrostation Reigersbos in Amsterdam. Ook deze beschikking staat nog open.

Voor details van de status quo bij eerdere realisaties, zie ook onder de analyse van de 1 april 2022 update (onderaan het artikel).

---

Bronnen

Frequente updates over de SDE regelingen bij Polder PV, sedert 2008. Huidig exemplaar: status 1 oktober 2025.

Bronnen (extern):

Feiten en cijfers SDE(+)(+) - RVO, status oktober 2025

Monitoring zonne-energie - RVO, status 10 oktober 2024 (cijfers betreffende stand van zaken tm. 2023)

Bronnen (intern):

Status updates SDE bij Polder PV over het jaar 2025

update 1 juli 2025

update 1 april 2025

Status updates SDE bij Polder PV over het jaar 2024

update 1 januari 2025

update 1 oktober 2024

update 1 juli 2024

update 1 april 2024

update 1 januari 2024

---

---