16 november 2023: CBS stelt data voor PV-capaciteit kalenderjaar 2022 weer fors opwaarts bij. Record jaargroei volume nog hoger, bijna 4,8 GWp, 564 duizend nieuwe installaties. Deel 1. In het voorjaar publiceerde het CBS de allereerste afschatting voor de mogelijke accumulatie van zonnestroom capaciteit aan het eind van 2022, wat toen neerkwam op een volume van ruim 18,8 GWp. Op 2 juni werd een eerste bijstelling gepubliceerd, waarmee de capaciteit alweer opgeschroefd werd naar ruim 19,1 GWp. Op 14 november 2023 heeft het data instituut de tweede, zeer forse bijstelling gepubliceerd, evenals diverse andere nieuwe cijfers voor installaties en productie gebruikmakend van verschillende hernieuwbare energie bronnen. Voor zonnestroom is de eindejaars-accumulatie voor 2022 aanzienlijk bijgesteld, naar 19.600 MWp. Ook het aantal PV installaties is flink aangepast. De eindejaars-cijfers voor 2021 zijn ook wat gewijzigd, in negatieve zin voor de capaciteit, en positief voor de aantallen installaties. Deze zouden nu "definitief" zijn geworden. De wijzigingen resulteren in een eindejaars-volume van 2,29 miljoen installaties in 2022. Waarmee nog hogere record jaargroei cijfers zijn bereikt van 4,78 GWp, resp. bijna 564 duizend (ruim een half miljoen !) nieuwe PV installaties, in 2022. In onderstaande analyse gaat Polder PV nader in op de nieuwste CBS cijfers.

Zonnestroom capaciteit - absolute cijfers

Het CBS heeft voor 14 november een update doorgevoerd van, o.a., de tabel "Hernieuwbare elektriciteit; productie en vermogen" *. Dit soort type wijzigingen vinden elk jaar plaats, en worden, gaandeweg, ook in andere, gerelateerde tabellen geïmplementeerd. De cijfers voor 2020 waren eerder al definitief. Met de nu ook weer doorgevoerde, wat kleinere wijzigingen voor 2021, hebben de getallen voor dat jaar nu ook het statistische "eindstadium" bereikt, en zullen deze waarschijnlijk niet meer wijzigen. Data voor 2022 zijn, na al een eerste aanpassing in juni dit jaar, met de huidige update aanzienlijk gewijzigd, al zijn het nog steeds "nader voorlopige cijfers". Nadat in juni voor het eerst ook het aantal PV-installaties was benoemd voor het eind van 2021 en 2022, zijn nu ook weer die cijfers met de huidige revisie aangepast.

De wijzigingen voor 2021 en 2022 vindt u in de rood gemarkeerde data onderaan de onderstaande, al jaren lang van updates voorziene tabel van de hand van Polder PV. Verderop heb ik een vergelijkbaar tabelletje toegevoegd met de aantallen installaties, zoals CBS die in de hoofd-tabel heeft weergegeven (alleen data voor 2021 en 2022 beschikbaar).

New methodology CBS data developed as of year 2012; YOY growth 2012 uncertain !
Growth in 2011, 2012 according to "old methodology" CBS

In de bijgewerkte 1e tabel weer in de eerste kolom het betreffende kalenderjaar, in de 2e het allereerste officiële EOY accumulatie cijfer wat het CBS (ooit) heeft gepubliceerd voor het betreffende jaar, in de derde kolom het meest recent gepubliceerde (actuele) cijfer voor dat jaar. In de vierde kolom het absolute verschil (MWp), en het daar uit resulterende procentuele verschil (%), tussen de eerste en de laatst bekende officiële opgaves. En in de laatste kolom de uit de meest recente data volgende jaargroei in het betreffende jaar, wederom in MWp.

* In de op 31 oktober 2023 gewijzigde CBS tabel Zonnestroom; vermogen en vermogensklasse, bedrijven en woningen, regio, was deze omvangrijke capaciteit wijziging voor 2022 nog niet doorgevoerd, evenals de kleine bijstelling voor 2021. CBS claimde die tabel medio december dit jaar te gaan aanpassen, en (zeer voorlopige) eerste half-jaar cijfers voor 2023 te publiceren. Dit is echter veel sneller geschied dan aangekonigd: reeds op 17 november 2023 werd een update gepubliceerd, met zelfs ook alweer eerste cijfers voor het 1e half-jaar van 2023. Zie deel 6 in deze serie CBS update artikelen.

Kleine bijstelling 2021

Nieuw toegevoegd, onderaan in rood, 2 getalsmatige bijstellingen. Een relatief kleine voor eind 2021, nu definitief, 14.823 MWp. Let op, dat dit, vrij ongebruikelijk in de wijzigingen bij het CBS, een negatieve bijstelling is t.o.v. de juni update, 88 MWp lager dan de toen bekende 14.911 MWp accumulatie eind 2021. Mogelijk is er iets in de capaciteit gewijzigd bij enkele grotere PV projecten (zoals zonneparken), en/of is er capaciteit verschoven naar 2022, doordat de correcte inbedrijfstelling datum bekend is geworden. CBS publiceert dat soort details echter niet, dus dat blijft gissen.

Grootschalige correctie 2022

Ten tweede, is er een enorme nieuwe bijstelling van de eindejaars-accumulatie in 2022 doorgevoerd. Dat was in de juni update eerder dit jaar namelijk nog 19.143 MWp. Maar daar is een groot volume aan toegevoegd van 457 MWp, wat nu resulteert in de nog steeds voorlopige, spectaculaire eindejaars-capaciteit van 19.600 MWp. Dit is alweer 4,0% (751 MWp!) hoger dan het eerst gepubliceerde volume, 18.849 MWp (6 maart dit jaar; 2e kolom). Weliswaar is dit niet de hoogste bijstelling, dat viel ten deel aan het jaar 2020, toen zelfs, in verschillende stappen, in totaal 895 MWp werd bijgeplust door het CBS. Maar 2022 is een goede tweede geworden op dit vlak van statistische bijstellingen. Om een "gevoel" te krijgen bij de omvang van de 751 MWp extra volume in 2022: dat is het equivalent van bijna 1,6 miljoen netgekoppelde, moderne PV modules à 480 Wp, die door het CBS zijn "terug gevonden" voor het jaar 2022 ...

Hiermee is ook alweer behoorlijk wat afstand genomen van de afschatting in het Nationaal Solar Trendrapport 2023 van DNER (18,8 GWp, dus t.o.v. die afschatting zelfs al 4,3% meer). En het ligt zelfs 7,7% hoger dan de lage 18,2 GWp accumulatie in de voorspelling van Holland Solar, in het op 21 juni 2023 gepubliceerde Global Market Outlook for Solar Power 2023-2027 rapport van branche organisatie Solar Power Europe.

De verwachting blijft dat het eindejaars-volume voor 2022 in een later stadium nog verder kan worden bijgesteld. Zeer grote wijzigingen, zoals meermalen in recente jaren zijn voorgekomen, worden echter onwaarschijnlijker, omdat er, zeker in 2023, al langere tijd een duidelijke afkoeling van de hoge capaciteit volumes inbrengende projecten markt is waar te nemen. Waardoor latere wijzigingen van de CBS cijfers vermoedelijk lager zullen uitpakken dan in recente, bij de grote projecten sterke groei vertonende jaren. Er zijn echter ook andere aanwijzingen, dat nog steeds het totaal volume in de Nederlandse markt flink wordt onderschat.

Genoemde 19,6 GWp, EOY 2022, is alweer een toename van 32,2% t.o.v. het definitief vastgestelde EOY volume in 2021 (14,8 GWp).

Jaarlijkse groei 2021-2022

De uit de EOY cijfers bepaalde voorlopige nieuwe jaarvolumes (YOY) laten het volgende zien.

De groei in 2021 is, door de negatieve bijstelling van het eindejaars-volume, inmiddels wat lager geworden, 3.715 MWp, i.p.v. de 3.803 MWp in de juni 2023 update. Daarmee is de jaargroei in 2021 4,3% lager geworden, dan de groei in Corona jaar 2020 (3.882 MWp).

Een eerdere suggestie, dat het in theorie mogelijk zou zijn, dat de jaargroei in 2021 boven die in 2020 uit zou kunnen komen, bij komende bijstellingen van de cijfers, is inmiddels niet meer waar te maken, omdat ook het eindejaars-volume van 2021 door het CBS nu als "definitief" wordt beschouwd.

Met de zeer forse bijstelling voor EOY 2022 is, in combinatie met de aanpassing voor EOY 2021, inmiddels de jaargroei in 2022 zeer flink opgewaardeerd, naar momenteel al 4.777 MWp. In de juni update was al sprake van een nieuw jaar record voor 2022, maar dat is nu dus in flinke mate verder verstevigd. Het ligt alweer 21,3% hoger dan de eerste afschatting in het artikel op 6 maart jl. (groei daar nog door het CBS bepaald op 3.938 MWp). Dit nieuwe jaargroei record is alweer 23,1% hoger (895 MWp) dan het vorige record van 3.882 MWp YOY in Corona jaar 2020 (definitief volume). En zelfs 28,6% hoger dan de berekende 3.715 MWp aanwas in 2021. Afhankelijk van eventuele latere statistische aanpassingen aan het EOY volume van 2022, kunnen deze verhoudingen nog verder wijzigen.

Relatie met andere gepubliceerde groeicijfers

Zelfs al moeten we rekening houden met een mogelijk toekomstige negatieve aanpassing van de jaargroei voor 2022, zoals in de huidige update in geringe mate voor kalenderjaar 2021 is geschied, het is duidelijk dat het CBS momenteel op een veel hoger niveau zit, dan de prognose in het hier boven reeds gelinkte Nationaal Solar Trendrapport 2023 van DNER. Het nationale statisitek instituut komt nu met een jaargroei van bijna 4,8 GWp, wat een forse 23% hoger ligt, dan de 3,9 GWp geclaimd in het NST rapport. Ook Holland Solar zat, met hetzelfde jaargroei volume in 2022 (3,9 GWp), in gelijke mate veel te laag, in hun afschatting in het ook hierboven gelinkte recente GMO rapport van Europese branche organisatie SPE.

Bovengenoemde (bijna) 4,8 GWp jaargroei in 2022 is, op basis van de eerste half-jaar cijfers van het CBS, gepubliceerd medio december 2022, véél hoger dan een verdubbeling van het toen vastgestelde eerste half-jaar groeivolume (1.946 MWp). Dit kan op twee zaken wijzen. Ten eerste zal dat destijds gepubliceerde half-jaar volume inmiddels fors zijn gewijzigd door het CBS op basis van nieuw ontvangen data. Wat zeer waarschijnlijk is, alleen is dat nieuwe half-jaar volume niet door CBS geopenbaard. Ten tweede, kan het ook zijn, dat de tweede jaarhelft meer nieuwe capaciteit heeft opgeleverd dan de eerste. Gezien het beperkte aantal nieuwe grote zonneparken, wat in de tweede helft van 2022 netgekoppeld is opgeleverd (volgens de laatste informatie bekend bij Polder PV), lijkt een grote onbalans tussen de 2 jaarhelften niet erg waarschijnlijk. Er is vermoedelijk over het hele jaar genomen veel meer capaciteit toegevoegd door het CBS.

Wp/inwoner ratio Australia vs. NL - het blijft nog even spannend

Op basis van een eerdere vraag van Emiel van Druten op Twitter, heb ik ook weer uitgezocht hoe het zit met het opgestelde vermogen aan zonnestroom installaties per hoofd van de bevolking (capacity/capita), n.a.v. berichten in 2022, dat Nederland wereldkampioen Australië op de hielen zou zitten, op dat punt.

De afgelopen drie jaren was dat, op basis van de meest recent beschikbare officiële cijfers van Australië (aanvankelijk Australian PV Insititute, resp. Population.net), 802 (2020), en 981 (2021) Wp/inwoner, "Down Under". Afhankelijk van de geraadpleegde bron voor de eindejaars-accumulatie in 2022, zou je voor dat jaar dan uitkomen op 1.019 Wp/inwoner (referentie: op 21 augustus 2023 verschenen IEA PVPS rapportage Australië 2022, EOY 2022 30.368 MWp). Of, als het in dit artikel al aangehaalde Global Market Outlook for Solar Power 2023-2027 rapport van SPE als referentie zou worden genomen, zelfs op 1.180 Wp/inwoner (EOY 31.024 MWp, in combinatie met het officiële bevolkings-cijfer volgens ABS.gov.au).

Voor Nederland waren de cijfers, gebruikmakend van officiële, voor 2022 gereviseerde CBS statistieken, voor zowel de PV capaciteiten, als voor de inwoner aantallen, achtereenvolgens, 636 (2020), 843 (2021), resp. 1.100 Wp/inwoner (2022). De ratio tussen deze "capacity/capita" cijfers voor Australië t.o.v. Nederland, is afgenomen van factor 1,26, via 1,16, naar nog maar 0,93 (IEA - PVPS scenario !), of, mogelijk beter onderbouwd 1,07 (SPE - GMO scenario). Het gaat dus nog steeds spannend worden, of Nederland in staat is, om in 2023 wereldkampioen te gaan worden op dit vlak. Of dat het IEA - PVPS cijfer het betere is van de 2, en dan zou Nederland eind 2022 mogelijk Down Under al geklopt kunnen hebben. We hebben sowieso nog mogelijk extra wijzigingen van het CBS voor 2022 tegoed, dus wellicht wordt het gaatje nog kleiner, dat jaar. Maar als Australië een groeispurt gaat maken, kan dat gat weer wat groter gaan worden, zeker in 2023.

Al gemeld in de vorige update: Zouden we de data van IRENA erbij gaan halen (merkwaardige, nergens anders terug te vinden opgave van 22.590 MWp voor Nederland, resp. een te lage opgave van 26.792 MWp voor Australië, voor eind 2022), zou Nederland "Down Under" al in 2022 hebben ingehaald. Maar ik zet grote vraagtekens bij die cijfers van IRENA.

Duitsland stond eind 2022 volgens de zeer betrouwbare cijfers van Energy-Charts, in combinatie met gegevens van het nationale statistiek instituut Destatis.de, slechts op een ratio van 801 Wp/capita.

Deze cijfers zijn, nogmaals ontleend, aan de officiële status data van de betreffende landen. Ze wijken af van de capacity/capita ratio's genoemd in het geciteerde GMO rapport van SPE. Die kennelijk andere broncijfers hanteert, met name voor de inwoner aantallen.

(Te verwachten) aanpassingen CBS cijfers

Dat er regelmatig forse aanpassingen worden doorgevoerd bij het CBS, heeft deels te maken met het feit, dat met name in het SDE dossier van RVO er nog veel wijzigingen en aanvullingen worden gepubliceerd, omdat daar geen "actuele stand van zaken" bekend is. Veel informatie, zeker ook voor (zeer) grote projecten als grote rooftops en zonneparken, die al lang geleden netgekoppeld zijn opgeleverd, komt pas zeer laat beschikbaar, hier kunnen soms vele maanden overheen gaan. Polder PV komt regelmatig nieuw door RVO vastgestelde "opleveringen" uit de jaren 2020 en 2021 tegen, die bij voorgaande (CBS) updates nog helemaal niet bekend (konden) zijn. Al deze late toevoegingen leiden tot - soms forse - aanpassingen in de RVO registraties. En die worden vervolgens weer gebruikt door het CBS om cijfers uit voorgaande jaren aan te passen. In 2020 ging het om een zeer aanzienlijk volume van 895 MWp t.o.v. de allereerste afschatting door het CBS. In 2021 is er, met de huidige wijziging, 574 MWp meer volume bekend dan tijdens de eerste schatting op 7 maart. Met de hier besproken, aanzienlijke wijziging voor 2022 is er alweer een volume van 751 MWp bijgeplust t.o.v. de eerste cijfers van het CBS. Nog geen record, wat absoluut toegevoegde capaciteit betreft, maar er kunnen nog extra wijzigingen gepubliceerd gaan worden door het data instituut ...

Daar staat tegenover, dat ik de laatste tijd veel grotere projecten op satelliet- en luchtfoto's tegenkom, waarbij de PV generator al langere tijd op het dak of op de veldopstelling ligt, maar een "ja" vinkje bij de SDE beschikking(en) bij RVO zeer lang op zich laat wachten. Dit is een zeer duidelijke indicatie, dat er fikse vertragingen bij de netaansluitingen bij dergelijke grote, hoge impact hebbende projecten, optreden. M.a.w., projecten die aan het eind van het jaar wel al een complete generator hebben, maar die nog niet zijn aangesloten aan het net, zullen pas in het opvolgende jaar in de statistieken gaan verschijnen.

Een andere factor is de registratie van de extreem gegroeide residentiële markt. Mij bereiken berichten, dat de opvolger van het zgn. PIR register, CERES, inmiddels steeds betrouwbaardere cijfers over dat zeer belangrijke, grote marktsegment weet te genereren, en dat er veel meer feitelijk staat geregistreerd dan jaren lang het geval was. Dit heeft onder anderen te maken met aangescherpte voorwaarden bij de energieleveranciers om te "mogen salderen" met PV installaties achter kleinverbruik aansluitingen. Registreren bij energieleveren.nl wordt verplicht, en weigeraars wordt het zeer moeilijk dan wel onmogelijk gemaakt om daar aan te ontkomen. Het gevolg is, dat het CERES dossier flink is gegroeid, en dat hier grote extra verrassingen uit kunnen gaan voorkomen. De marktvolumes zijn jarenlang nog steeds onderschat, zo lijkt het. En dat vinden we terug in de soms omvangrijke cijfer aanpassingen door het CBS.

Een bijkomend probleem is hier wel: hoe gaat het CBS om met recente rapportages van oudere installaties, opgeleverd in voorgaande jaren? Op basis van hun publicatie systematiek, "cijfers tm. 2021 definitief", lijkt het data instituut op dat vlak flink in de knoop te gaan komen, met rapportages cq. aanmeldingen van oudere projecten. En zouden die oudere installaties alsnog met bijstellingen in de statistieken voor voorgaande jaren opgenomen moeten gaan worden ... Vooralsnog laat het CBS zich hier in het geheel niet over uit ...

Nieuw - aantallen installaties en project gemiddelde

Voor het eerst had het CBS in de juni update ook een totaal volume gepubliceerd voor het aantal door het CBS "getelde", dan wel uit diverse databestanden "ge-extraheerde" PV installaties, eind 2021 en 2022. Beide cijfers zijn alweer gewijzigd, zie de veranderingen in het hierboven weergegeven nieuwe staatje, vergelijkbaar met de bekende eerste tabel met de capaciteiten. Waarin helaas nog de oudere jaargangen ontbreken (nog niet wereldkundig gemaakt door het CBS, in de huidige tabelvorm).

Eind 2021 is het aantal installaties met 0,3% toegenomen t.o.v. de eerste afschatting, tot een volume van, inmiddels, 1.730.285 projecten (ruim 5 duizend installaties meer dan oorspronkeijk gedacht). De wijziging voor EOY 2022 is veel groter. Met 3,5% meer installaties, maar liefst ruim 78 en een half duizend stuks meer dan aanvankelijk gedacht, is eind 2022 al het verbijsterende volume ontstaan van 2.294.154 projecten (bijna 2,3 miljoen installaties). Wat een bizar hoge toename zou zijn van 563.869 nieuwe installaties dat jaar. Ver over de half miljoen nieuwe projecten... Een absoluut record. In de eindejaars-update van 2022 werd nog gewag gemaakt van een toenmalig record volume van ruim 341 duizend nieuwe installaties in 2021, in 2022 is dat dus alweer toegenomen met zo'n 65%(!). Een spectaculaire groei, vooral veroorzaakt door de enorme hoeveelheden nieuwe residentiële installaties in 2022. We hebben bij o.a. Stedin, en bij Enexis reeds eerder gezien, dat de groeipercentages in het kleinverbruik segment zeer hoog hebben gelegen in dat jaar.

Met het nieuwe vermogen van 4.777 MWp toegevoegd in 2022, komt de combinatie met bovenstaande aantal nieuwe installaties in dat jaar, de gemiddelde systeem capaciteit van de toevoegingen neer op 8,47 kWp. En voor alle installaties, eind 2022, fractioneel hoger, 8,54 kWp. Dit betekent op dat punt een lichte teruggang voor het totale project volume eind van het jaar. Het nam namelijk af, van 8,64 kWp gemiddeld naar, inmiddels, 8,57 kWp, EOY 2021.

Bij de nieuwbouw per jaar, is er sowieso een duidelijke terugval te bespeuren. Het systeemgemiddelde vermogen was namelijk bij de aanwas in 2021 11,14 kWp, volgens dezelfde, hierboven gelinkte grafiek. Dat was al terug gevallen vanaf 12,07 kWp, voor het nieuwe volume in 2020. En is bij de nieuwe projecten in 2022, met de laatste gereviseerde cijfers, weer een stuk lager geworden, 8,47 kWp. Dit betekent onherroepelijk, dat het residentiële / kleinverbruik segment in Nederland weer een "greep terug" heeft gedaan op het totale marktvolume, en dat de groei in de grote projecten markt in 2022 een flinke "tik" heeft gekregen en het met heel wat minder heeft moeten doen dan ze in recente jaren gewend was geworden. Ongetwijfeld een gevolg van de diep ingrijpende problemen bij de beschikbare netcapaciteit, overal in het land. Die vooral spelen op de middenspannings-niveaus, in het grootverbruik segment, de projecten markt sensu lato. We zien deze constatering in ieder geval al terug bij de progressie van de VertiCer cijfers, die grotendeels de SDE gesubsidieerde projecten markt omvat.

We zullen later bij diepere segmentaties gaan zien wat er exact is gewijzigd in de verhouding tussen het residentiële en het (klein)zakelijke segment, in 2022.

Jaarlijkse productie zonnestroom

In dezelfde tabel als waar uit het nieuwe capaciteit cijfer voor 2022 is gehaald, houdt het CBS de productie cijfers voor hernieuwbare en niet hernieuwbare bronnen bij in de Nederlandse elektriciteits-markt. Voor de totalen bij de "hernieuwbare energie bronnen" zijn hierbij wederom alle data in de update van 14 november 2023 gewijzigd voor de jaren 2020-2021. Voor zonnestroom zijn, in navolging van de relatief geringe negatieve capaciteiteit wijziging voor 2021, en de zeer grote opwaartse aanpassing daarvoor in 2022, ook de productie cijfers en de aandelen t.o.v. de totale stroom consumptie weer aangepast (vergelijk met de grafiek in de update van 2 juni jl.). De flink opwaarts gewijzigde productie data voor 2022 zijn rechts in de grafiek zichtbaar in een iets afwijkende kleurstelling: die data zijn nog nader voorlopig.

De door het CBS berekende jaarlijkse zonnestroom productie, van 1998 tm. 2022. Data tm. 2020 zijn ongewijzigd, voor 2021 zijn de berekeningen iets neerwaarts aangepast (en definitief geworden), en rechts zijn flinke wijzigingen voor de productie in 2022 toegevoegd (nader voorlopige cijfers). De productie van zonnestroom nam van 2019 tm. 2022 enorm toe, van 5.399 GWh (2019), via 8.568 GWh (2020), en 11.304 GWh in 2021 (definitief cijfer), naar alweer een volume van 17.079 GWh†, in 2022 (in de vorige update was dat nog 16,83 TWh; toen nog een zeer voorlopige afschatting). Daarmee is het relatieve aandeel van de "niet-genormaliseerde" zonnestroom productie in het binnenlandse bruto stroomverbruik alweer gestegen, van 4,42% in 2019, via 7,10% in 2020, en 9,25% in 2021, naar alweer 14,53% in 2022. Relateren we de productie aan de totale netto elektriciteitsproductie (exclusief eigenverbruik van o.a. gas en kolencentrales), zouden we in 2022 al op een aandeel zonnestroom van 15,02% van totaal zitten. De afschatting voor 2022 kan beslist nog verder worden aangepast in latere CBS updates, die voor 2021 is nu definitief.

In de totale productie cijfers bij elektra uit hernieuwbare bronnen zijn er ook de nodige wijzigingen geweest t.o.v. de update van juni dit jaar. De nieuwe totaal volumes vindt u in onderstaand staatje terug, grotendeels uit de tabel HE productie en vermogen van het CBS. Gewijzigde cijfers zijn cursief gedrukt. De verwachting is dat voor 2022 nog wel het een en ander zal gaan wijzigen (vooral voor biomassa komen cijfers voor de ingewikkelde rapportages pas laat beschikbaar).

† Kleine discrepanties kunnen voorkomen t.o.v. cijfers in andere CBS tabellen, en zijn meestal terug te voeren op afrondings-verschillen. In de vorige update was er nog een behoorlijk verschil met de opgave in de elektriciteitsbalans tabel, maar daar is nu hetzelfde volume te vinden. Die tabel heeft nu dan ook dezelfde update datum als de hier besproken tabel (14 november 2023).

Bronnen

Extern

Hernieuwbare elektriciteit; productie en vermogen (CBS tabel, status 14 november 2023)

Intern - recente artikelen Polder PV over de evolutie van CBS data voor zonnestroom

CBS update 14 november ff deel 1 - zonnestroom update basis gegevens en verdieping (huidige artikel)

CBS update 14 november ff deel 2 - evolutie zonnestroom capaciteit

CBS update 14 november ff deel 3 - vergelijking maandproductie data CBS en Energieopwek.nl

CBS update 14 november ff deel 4 - zonnestroom productie t.o.v. andere elektra genererende modaliteiten

CBS update 14 november ff deel 5 - thermische zonne-energie versus zonnestroom

CBS update 17 november ff deel 6 - eerste, zeer voorlopige cijfers voor medio 2023

Voor andere recente interne bronnen, zie lijstje onderaan het eerste artikel in deze serie

Flashback vanuit het verleden - prognoses Stichting Z.O.N. juni 2016 versus realisaties in de Nederlandse zonnestroom markt 2014-2023 (13 oktober 2023)

Regionale CBS statistiek tm. 2022 - appetizer (16 juni 2023; wordt rond jaarwisseling van uitgebreide update voorzien)

Bijgestelde CBS data voor PV-capaciteit en zonnestroom productie kalenderjaar 2022. Record jaargroei volume >4,2 GWp (2 juni 2023; vorige CBS cijfer update)

Eerste CBS data voor PV-capaciteit en zonnestroom productie kalenderjaar 2022. II capaciteit tabel en productie grafiek, voorlopig record jaargroei PV vermogen 2022 (status CBS op 6 maart 2023)

Record zonnestroom productie 2022 - CBS vs. Energieopwek.nl cijfers. (8 maart 2023; wordt binnenkort van nieuwe update voorzien)

Bijstellingen voor zonnestroom capaciteit data CBS 2020 (definitief) en 2021 (nader voorlopig), 1e data eerste half-jaar 2022 - grafische analyse (CBS update 15 december 2022)

De "ultimate" CBS zonnestroom statistiek update - eerste voorlopige detail resulaten voor heel kalenderjaar 2021. Segmentaties naar provincie, gemeentes, RES sub-regio, omvang en type PV installatie (20 oktober 2022; introductie, en complete cijfermatige analyse met veel grafieken)

15 november 2023: Derde kwartaal update 2023 zonnestroom resultaten bij grootste netbeheerder, Liander (Alliander) - naar een record jaar? Gisteren werden weer bijgewerkte grafieken getoond op de Alliander website, over de progressie van zonnestroom capaciteit in hun netgebied. Er zou een nieuw volume van 376 MW zijn bijgeschreven in het derde kwartaal (3e grootste kwartaal groei), waarmee er een totaal geaccumuleerd volume van 7.144 MW zou zijn ontstaan in hun netgebied (cumulatie van ongelijkwaardige kleinverbruik en grootverbruik cijfers). Op basis van de huidige beschikbare cijfers zou Liander afstevenen op een record jaar, als er geen vreemde anomalieën meer opduiken in de cijfers over afgelopen jaar. Polder PV analyseert de nieuwe cijfers, en houdt de resulterende hoge groei in de eerste drie kwartalen tegen het licht.

(1) Evolutie geaccumuleerde capaciteit (totalen)

In deze eerste grafiek de accumulatie aan het eind van elk kwartaal, van de "totale capaciteit" aan PV installaties, in het netgebied van Liander. Dit is, zoals te doen gebruikelijk, en sedert enige tijd ook aangegeven op de betreffende web pagina van Alliander, een artificiële optelling van het generator vermogen bij kleinverbruik (in MWp), en het gecontracteerde AC vermogen bij grootverbruik (MWac), dus een beetje een merkwaardig, kunstmatig totaal resultaat gevend (referentie rechter Y-as, optelling in "MW AC / DC"). De lange tijd nog in de gegevens voorkomende grote anomalie in de jaren 2019-2020 is eindelijk in een vorige versie (publicatie van data voor Q3 2022) verdwenen, waardoor er geen vreemde "knikken" meer in de grafiek voorkomen. Ook is er eerder een nieuwe revisie verschenen van de data voor de kwartalen Q4 2021 tot en met Q3 2022. Deze zijn reeds in de update tm. QI 2023 besproken.

Voor de eindejaars-cijfers heb ik de bijbehorende waarden vermeld in de grafiek, evenals de resultaten voor de nu bekende 3 kwartalen in 2023, rechtsboven in het diagram. De groei is onmiskenbaar, en heeft in Liander gebied, volgens hun recente data zelfs record hoogtes bereikt. De eerste resultaten voor Q3 2023 zijn rechts toegevoegd, waarbij de groei weer hoog blijkt te zijn, na de record groei in het voorgaande kwartaal. Eind september stond er bij Liander in totaal alweer 7.144 MW PV capaciteit (optelling generator vermogen kleinverbruik, KVB, en gecontracteerd AC vermogen grootverbruik, GVB).

De blauwe streepjeslijn (referentie linker Y-as) geeft de groei per kwartaal weer t.o.v. het voorgaande kwartaal, in procent. Deze had een tijdelijke, zeer hoge piek in Q4 2012 (47% groei t.o.v. Q3 2012), toen er nog zeer lage groei volumes waren en elke afwijking nog behoorlijk opviel. In 2014 - 2017 lagen die percentages rond de 10%. In 2018-2019 was er een opleving met groei percentages richting de 15%, waarna deze weer zijn afgenomen, om in 2022 rond de 5-7% uit te komen. In Q1 2023 kwam er 6% bovenop het totale volume, eind Q4 2022. De groei versnelde in Q2 2023, met nog eens 9% extra t.o.v. de status, eind Q1 2023. In Q3 2023 was de toename weer in relatieve zin lager, 6% t.o.v. eind Q2 2023.

Eind Q1 2022 werd in het verzorgings-gebied van Liander de 5 GW (AC + DC) grens bereikt (horizontale streepjeslijn), passage van de 6 GW is ruimschoots gehaald in het eerste kwartaal van het nieuwe jaar, zoals reeds in een vorige update door Polder PV werd voorspeld, en in het tweede kwartaal dit jaar zit Liander al met ver over de 6 en een halve GW aan PV vermogen in haar verzorgingsgebied. In de huidige update, voor het derde kwartaal van dit jaar, is inmiddels de 7 GW alweer ruimschoots gepasseerd.

---

(2) Accumulatie PV capaciteit Alliander netgebied, per regio - evolutie in de loop van de tijd

In deze 2e grafiek wordt het verloop van het totale vermogen (DC generator + AC aansluiting) per deel-regio in Liander netgebied weergegeven, tm. Q3 2023. De verschillen zijn groot, wat natuurlijk alles heeft te maken met de zeer verschillende (type) regio die zijn weergegeven, van alleen een stad (Amsterdam), via alleen het noordelijke deel van provincie Zuid-Holland, tot de zeer grote provincie Gelderland, met een combinatie van diverse grotere steden, én veel agrarisch achterland, met vele honderden boerderijen met dakvullende installaties, én het grootste aantal zonneparken van alle provincies, op het grondgebied.

Gelderland doorbrak de 1 GW piketpaal al in Q2 2020, de 2e GW 2 jaar later (Q2 2022), en zit in aan het eind van het derde kwartaal van 2023 al een flink eind richting de 2,8 GW (2.777 MW). Noord-Holland incl. Amsterdam is nog lang niet zo ver, en zal Gelderland beslist niet (meer) in kunnen halen. Het geaccumuleerde vermogen is in Noord-Holland, eind Q3 2023, nog iets onder de 2 GW blijven steken, op 1.982 MW (zonder Amsterdam 1.712 MW). Friesland is, als 3e Liander provincie, de 1 GW piketpaal in Q1 2023 gepasseerd, en is inmiddels op 1.168 MW uitgekomen, het groeitempo ligt daar weer iets lager dan in Noord-Holland. Flevoland heeft een wat grillig verloop, wat het gevolg is van de onregelmatige toevoegingen van behoorlijk grote zonneparken, die in een gebied met niet heel erg veel totale capaciteit, direct effect hebben op de accumulatie curve. De relatief kleine provincie kwam, met de laatste tijd een relatief stabiele groei, eind september dit jaar uit op 731 MW. Zuid-Holland "noord", waartoe ook de domicilie van Polder PV hoort, is het "kleinere segment" van de dichtbevolkte provincie Zuid-Holland, met een zeer beperkt aandeel t.o.v. het véél grotere volume in het grote zuidelijke deel, waar netbeheerder Stedin de scepter zwaait. De groei is in het noordelijke deel van Zuid-Holland al jaren vrijwel stabiel, rechtlijnig, maar zette in het 2e kwartaal een kleine tempo versnelling in. En kwam in het derde kwartaal uit op een geaccumuleerd vermogen van 468 MW (DC + AC).

Amsterdam revisited

Na de als "onverklaarbaar" bestempelde zeer hoge groei in het eerste kwartaal van 2023 (29 MWp nieuw, commentaar in een eerdere analyse), heeft Amsterdam inmiddels het tweede hoogste kwartaal groeicijfer gehaald, met 19 MW. Het is, wederom, vrij onwaarschijnlijk dat het grootste deel daarvan door grote projecten is opgeleverd. RVO komt in hun laatste update (oktober 2023) bij de SDE projecten niet verder dan 8,8 MWp nieuwbouw in de eerste 9 maanden van 2023 in de hoofdstad, dus een substantieel deel van de nieuwe capaciteit moet daar van kleine, grotendeels residentiële projecten komen. Zelfs al moeten we rekening houden met terugwerkende kracht, naderhand toe te voegen projecten die nog in de administratieve molen van RVO zitten: De groei in de woning sector blijft onvervaard verder gaan, op hoog niveau.

Tot slot, heb ik de "categorie overig" ook weer meegenomen in de grafiek, die afgezien van het opvallende piekje in Q4 2017, slechts marginale volumes bevat (uitkomend op 18 MW, eind Q3 2023). De installaties in deze rest categorie kunnen kennelijk (nog) niet goed toegewezen worden aan 1 van de getoonde regio, en/of ze bevinden zich in rand-regionen met andere netbeheerders, waar mogelijk andersoortige aansluitingen (in het andere netgebied) zijn gerealiseerd.

Door Polder PV zijn wederom alle historische data gecheckt op eventuele wijzigingen in de cijfer reeksen, voor alle getoonde regio. Er zijn ditmaal geen veranderingen in de historische data vastgesteld.

Liander vs. CBS, blijvende vraagtekens

Omdat Liander zelf een "gemengde" opgave doet van DC generator en AC omvormer vermogen, treden er verschillen op met de opgaves van het CBS, die altijd in (totale) DC generator vermogens worden opgegeven, voor de hele populatie (dus kleinverbruik + grootverbruik). Eind 2019 was er een nogal grote anomalie met de cijfers voor Amsterdam. Weliswaar is dat verschil met de meest recente cijfers bijgetrokken, maar het CBS heeft nu voor de hoofdstad 90 MWp staan voor eind dat jaar. Liander geeft nog steeds 82 MW (DC + AC) op, een vrij groot gat, en onverklaarbaar vanuit de verschillen in weergaves van de betrokken eenheden. Dit verschil is wat minder groot t.o.v. de in een vorige update bijgestelde cijfers voor eind 2021 (die dus ook niet goed vergelijkbaar zijn), CBS bijna 160,5 MWp, Liander 166 MW (DC + AC), dus, merkwaardig, nu omgeslagen in het "voordeel" van de cijfers bij de netbeheerder. Eind 2022 is het verschil iets opgelopen, naar 4% (CBS 199,1 MWp; Liander 206 MW).

Kijken we naar de verschillen bij de provincies voor de laatst bekende opgaves bij het CBS, voor eind 2022, zit het nationale statistiek instituut, met wel nog steeds voorlopige cijfers voor dat jaar, telkens een stuk hoger (met opgeteld DC generator vermogen) bij haar opgaves, maar wel met vrij sterk verschillende percentages: Friesland 7% meer (1.026 MWp, DC + AC opgave Liander 962 MW), Gelderland 9% meer (CBS 2.460 MWp, Liander 2.256 MW), Noord-Holland (incl. Amsterdam) 13% meer (CBS 1.825 MWp, Liander 1.616 MW), tot zelfs 35% (!) meer in Flevoland (CBS 878 MWp, Liander 650 MW). Deze opvallende verschillen, die allemaal zijn toegenomen t.o.v. de actuele stand van zaken voor eind 2021 (6, 5, 9, resp. 21% verschil), blijven curieus, want je zou veel homogener resultaten verwachten als van standaard conversie kengetallen (AC > DC) uitgegaan zou zijn. Of er zijn andere statistische problemen die dit soort verschillen veroorzaken. Vooral het zeer forse verschil in Flevoland is ronduit opvallend, en niet verder verklaard.

Zie verder ook een eerdere discussie over de discrepanties tussen de Liander en CBS data (bijdrage 15 juli 2021).

---

(3) Evolutie van nieuwe kwartaal volumes bij Alliander

In deze grafiek laat ik de nieuwe aanwas cijfers per kwartaal bij Liander zien, zoals berekend uit de door hen, op de Alliander site publiekelijk getoonde accumulatie cijfers van de PV capaciteit aan het eind van elk kwartaal. Vanwege de in voorgaande rapportages doorgevoerde correcties voor de periodes Q3 2019 tm. Q2 2020, en Q4 2021 tm. Q3 2022, hebben de kolommen een veel normaler verloop gekregen dan in eerdere updates, en worden ze voor die periodes dan ook als "definitief" beschouwd. Globaal bezien is er een "relatief lage groei" tm. eind 2017 te zien, en een "relatief hoge groei" vanaf begin 2018, maar wel met flinke uitschieters, zowel naar boven als naar beneden.

De historisch hoogste kwartaalgroei, voor Q2 2021 (397 MW), blijkt inmiddels met stip te zijn gebroken door het eerder dit jaar gepubliceerde resultaat voor Q2 2023, wat met maar liefst 546 MW op een 38% hogere groei is uitgekomen. Ongekend hoog, en, mede gezien de fors tegenvallende trend bij VertiCer in 2023, de nodige vraagtekens oproepend (zie verder). Nieuw op de derde plaats is nu de kwartaalgroei in Q3 2023 gekomen, met een respectabele 376 MW nieuw vermogen.

Het vierde kwartaal van 2021 is hierdoor net naar de vierde plaats verbannen, wat de aanwas per kwartaal betreft, met 374 MW groei. Op basis van de gepubliceerde einde-kwartaal-cijfers van Liander, zou de groei van Q2 dit jaar maar liefst 57% hoger hebben gelegen dan in Q1. Dit lijkt vrij onwaarschijnlijk, ook omdat de projecten markt slechts traag groeit vanwege alle problemen in dat zeer belangrijke marktsegment. Het enorme verschil lijkt niet verklaard te kunnen worden door een reusachtige groei in alleen het residentiële segment. De groei daar is er natuurlijk wel geweest, maar niet zo bizar hoog, dat daarmee dit enorme verschil verklaard kan worden. Ook is de weer zeer heftige terugval in Q3 moeilijk te verklaren. Er zou sprake zijn van vertraagde groei in de residentiële markt, als gevolg van allerlei rare heffingen die leveranciers in het leven gingen roepen als "compensatie" van hoge kosten door de salderingsregeling, waar al meer dan 2,2 miljoen Nederlandse huishoudens gebruik van zouden maken. Maar of dat dermate dramatische gevolgen heeft gehad, zoals de grafiek toont, valt ook te betwijfelen. Er zitten dus vreemde schommelingen in de Liander cijfers, die (nog) niet goed verklaard kunnen worden.

Opvallend laag in de afgelopen jaren, is Q3 2020. Wat met 171 MW maar liefst 45% lager uitkwam dan Q3 in 2019. Dat was midden in Corona tijd, mogelijk een van de oorzaken van die tijdelijk lage groei. In 2022 is er duidelijk een wat lagere groei geweest, zoals uit de gereviseerde kwartaal data bleek in de vorige rapportage.

Kwartaal gemiddeldes

In de grafiek heb ik met gekleurde stippellijnen ook verschillende gemiddeldes uitgezet voor diverse periodes, weergegeven in de legenda. Sommige daarvan hebben eerder al een iets ander niveau gekregen, vanwege wijzigingen van historische kwartaal cijfers. De gemiddelde kwartaal groei in de periode 2013 tm. Q2 2023 (zwarte stippellijn) is, met de laatste stand van zaken, 165 MW geweest (vorige update tm. Q2 2023 nog 160 MW).

Kijken we alleen naar de recente periode met hoge groei, 2018 tm. Q3 2023, ligt het gemiddelde inmiddels, mede door de hoge groei in de eerste kwartalen van 2023, op 272 MW groei per kwartaal (rode stippellijn). Bekijken we alleen de laatste vier jaargangen, zien we eerst progressie, gemiddeld 153 MW per kwartaal in 2018 (magenta stippellijn), en 249 MW per kwartaal in 2019 (groene stippellijn, flink bijgesteld in een vorige update). Vervolgens een lichte afkoeling, naar 236 MW in 2020 (grijze stippellijn, ook bijgesteld), en, tot slot, record jaar 2021, wat een flink gestegen gemiddelde van 334 MW per kwartaal liet zien (lichtbruine stippellijn). Wat al ruim het dubbele is van het gemiddelde kwartaal volume in 2018 (vier kwartalen). In 2022 is, met de recente wijzigingen meegerekend, het gemiddelde uitgekomen op 273 MW (geelbruine stippellijn). Weliswaar flink onder dat van het voorgaande jaar liggend (ruim 18%), en daarmee een duidelijke afkoeling in de jaargroei bevestigend. Maar het ligt nog wel beduidend hoger dan de eerder aangepaste gemiddeldes voor de jaren 2019 en 2020.

Door de hoge tot deels zelfs record hoge groei in de eerste 3 kwartalen van 2023, ligt het gemiddelde daarvan vér boven de jaargemiddeldes in vorige jaren, op maar liefst 423 MW (turquoise stippellijn). De vraag die hierbij oprijst, of dit weer niet een artefact in de data historie van Liander zou kunnen zijn, gezien het opvallend hoge niveau. Of dat een zeer hoge groei toch het geval is geweest, in 2023.

---

(4) Jaargroei volumes zonnestroom capaciteit bij Alliander

Uit de accumulatie data in de publiek toegankelijke grafiek van Alliander zijn ook de jaarlijkse groei cijfers te bepalen. Zoals te doen gebruikelijk, heb ik deze weer laten zien als stapel kolommen met de belangrijkste contribuerende regio in 2021-2022, en eerste cijfers voor Q1-3 van 2023 (Gelderland) onderop, en de categorie "overige" - in theorie althans - bovenaan (bijna niet zichtbaar). Uitzondering daar weer op vormt de aanwas in 2018, die een negatieve groei van laatstgenoemde categorie liet zien (onderaan de X-as zichtbaar). Een gevolg van het vreemde verloop van de accumulatie cijfers van die "rest" categorie (piek eind 2017, daarna weer sterke afname, net aan zichtbaar in de tweede grafiek in dit artikel).

In dit diagram zijn de jaargroei volumes voor 2019 en 2020 sedert de update voor Q3 2022 "genormaliseerd" als gevolg van de aanpassingen voor de data van vier kwartalen in die 2 jaren in genoemde revisie. Zie ook het commentaar daar over in de analyse van de cijfers voor Q3 2022. In de update van Q4 2022 ben ik ook nog ingegaan op enkele vreemde cijfers in de Liander statistieken, zie aldaar voor het commentaar van Polder PV.

Daar werd ook ingegaan op de vreemde discrepanties tussen cijfers genoemd in persberichten van Liander, en gepubliceerde (eigen) kwartaalcijfers. Wat de jaarvolumes betreft, is, met alle reeds doorgevoerde wijzigingen, het resultaat voor 2022 inmiddels "vrijwel in lijn" met de gereconstruceerde jaargroei (1.087 MW volgens persbericht, 2e blauwe stippellijn; 1.093 MW volgens gereconstrueerde jaargroei uit gepubliceerde kwartaalcijfers). Maar voor 2021 klopt daar niets (meer) van. Het persbericht van 17 januari 2022 meldde 1.169 MW groei in 2021 (1e blauwe stippellijn). De kwartaalcijfers wijzen, met alle reeds doorgevoerde wijzigingen, inmiddels op een record groei van 1.337 MW. Dat is 14% hoger dan wat in genoemd persbericht werd gemeld (!).

2023 - alweer een vraageken

Wat resteert, is de ronduit opmerkelijke, tot nog toe uit de Liander data gedestilleerde zeer hoge groeicijfers voor de eerste 9 maanden van 2023. Deze zijn helemaal rechts in de grafiek, in de gearceerde kolom weergegeven, en daar moeten de resultaten voor het laatste kwartaal later nog aan worden toegevoegd. Provincie Gelderland zou alleen al in de eerste 9 maanden van 2023 meer capaciteit hebben toegevoegd, dan in de complete jaargangen 2019 en 2020. En zou, indien gerekend wordt met de gemiddelde kwartaal groei in 2023, puur theoretisch op een jaarvolume kunnen komen van zo'n 695 MW. Wat 22% hoger ligt dan de jaargroei in het record jaar 2021 (572 MW). Als deze groeicijfers "waar" zouden zijn, zou 2023 zonder meer op een nieuw record jaar afstevenen. Voor het totale jaarvolume (plm. 1.693 MW ?) mogelijk zelfs op 27% meer aanwas, dan in "vorig" record jaar 2021.

Zeker wat de projecten markt betreft, mag dat gezien de afkoelende trend bij VertiCer / CertiQ betwijfeld worden. Weliswaar werd tegelijkertijd al 15% groei in het kleinverbruik segment vastgesteld door Liander in het eerste half-jaar (nieuwsbericht 10 juli 2023), met een imposante toename van bijna 116 duizend installaties in dat segment. Maar bij een aangenomen gemiddelde capaciteit van zo'n 4,5 kWp bij woningen (CBS data), kom je dan op zo'n 522 MWp groei uit in dat marktsegment. Wat voor de "niet-woningen" (grotendeels grootverbruik, GVB) dan zou resulteren in 894 (MW) - 522 (MWp) = 372 MW groei in het eerste half-jaar. In 2020 was er een jaarlijkse groei van 581 MW in het GVB segment. Genoemde potentiële groei van 372 MW in het eerste half-jaar van 2023, zou dan zo'n 28% hoger liggen dan de helft van de jaargroei in 2020 in het GVB segment. In een - volgens VertiCer - beduidend afnemende projecten markt (vrijwel exclusief GVB aansluitingen betreffend). Er wringt dus het nodige bij deze uit de Liander data gedestilleerde record groei cijfers voor 2023.

De vraag rijst hier op, of er bij Liander wellicht tussentijds een vergelijkbare "inhaal cijfer operatie" heeft plaatsgevonden, zoals al minstens 2 maal eerder is geschied. Waarbij met name voor de grote projecten achter een grootverbruik aansluiting in 2022 nu mogelijk weer een fors nieuw gevonden volume zou kunnen zijn. Dat zou betekenen, dat een deel van de hoge groei niet aan 2023, maar aan het voorliggende jaar, 2022, zou moeten worden toegerekend. En dat de verschillen tussen die 2 jaren dus flink zouden verminderen bij de uiteindelijk vast te stellen jaargroei cijfers.

Een vraag in die richting is reeds in de zomer door Polder PV gesteld aan Liander. Het antwoord was: "Ik heb nagevraagd of er grote correcties hebben plaats gevonden, maar dat schijnt niet het geval te zijn. Ruim 70% van de groei komt van het KVB segment, dat is wel bizar veel natuurlijk. Residentieel gaat onverminderd hard!". De vraag is of dat tempo in de residentiële markt ook na de zomer is volgehouden. Daarmee worden de "officiële" CBS cijfers, die pas zeer laat tot onze beschikking zullen komen over 2023, natuurlijk wel een zeer interessante bron, om de huidige, ogenschijnlijk bizarre cijfers van Liander aan af te meten. Daarvoor moeten we helaas geduld oefenen.

---

(5) Segmentaties kleinverbruik en grootverbruik provincies in 2022

In een vorige update ben ik uitgebreid ingegaan op de segmentaties naar klein- en grootverbruik voor het jaar 2022, volgens de publicatie van Liander begin 2023. Zie voor die sectie het vorige kwartaalbericht, met drie besproken grafieken en duiding van de getoonde gegevens.

---

(6) Poging prognose evolutie capaciteit netgebied Liander

Ook werd in het vorige kwartaalbericht ingegaan op een voorlopige prognose van het potentieel aan PV capaciteit in het netgebied van Liander. Polder PV kwam voorlopig op een volume van 7,4 GW (DC + AC) PV capaciteit, voor eind 2023, sterk afhankelijk van de beschikbare netcapaciteit dit jaar. Ik hoop hier later nog een update van te kunnen maken, als er meer gegevens beschikbaar komen. Met de huidige volumes zou die groei zelfs nog hoger kunnen gaan worden (7,1 GW eind september + gemiddelde kwartaalgroei in 2023, 423 MW, zou de accumulatie aan het eind van het jaar over de 7,5 GW kunnen tillen). Maar, mede in het licht van de inmiddels slecht verklaarbare hoge groei in de eerste drie kwartalen van 2023 (discussie onderaan paragraaf 4), kunnen we hier voorlopig nog geen zinnige uitspraken over doen.

---

Bronnen:

Onze actuele prestaties. Ontwikkeling energietransitie (website Alliander, 14 november 2023)

Huishoudens kunnen vaker opgewekte zonnestroom niet kwijt (10 juli 2023, bericht Liander met o.a. voorlopige statistieke cijfers groei residentiële markt)

Historische groei zonnepanelen op woningdaken in Noord-Holland, Friesland, Flevoland, Gelderland en Zuid-Holland (website Liander, 27 januari 2023, met daar aan gelinkt links naar nog eens 5, grotendeels overeenkomende "aparte" artikelen over de status in 5 provincies in Liander netgebied)

In 2022 historische groei zonnepanelen op woningdaken (bericht website Netbeheer Nederland, 27 januari 2023)

Zeldzame samenwerking #netbeheerders. Cijfers #zonnestroom (Tweet Polder PV, 27 januari 2023, n.a.v. de "gezamenlijke statistiek storm" van de meeste netbeheerders, aan de vooravond van het vervolg debat over afbouw salderen van zonnestroom bij kleinverbruikers, en met links naar berichten bij de diverse netbeheerder)

Intern

Analyse tm. Q2 2023 (28 juli 2023, record groei in Q2 2023 ?)
Analyse tm. Q1 2023 (10 mei 2023, met revisie van de cijfers voor Q4 2021 tm. Q3 2022)

Analyse tm. Q4 2022 (6 februari 2023, met bespreking segmentaties kleinverbruik / grootverbruik in 2022)
Analyse tm. Q3 2022 (27 oktober 2022, met de volledige revisie van de data voor Q3 2019 tm. Q2 2020, en Q3 2022 toegevoegd)
Analyse tm. Q2 2022 (21 juli 2021, nog met de niet aangepaste, "artificiële" verdeling van de data voor Q3 2019 tm. Q2 2020)
Analyse tm. Q1 2022 (26 april 2021)

Voor eerdere gedetailleerde besprekingen van de PV statistieken bij Liander, zie paragraaf bronnen in de analyse van de status van oktober 2021

2 november 2023: VertiCer update oktober 2023 - eerste 10 maanden 1.127 MWp gecertificeerde PV capaciteit nieuw, (voorlopig) 33% minder t.o.v. nieuwe capaciteit in dezelfde periode 2022. Voor uitgebreide toelichting van de voorliggende historie van de CertiQ data voor gecertificeerde zonnestroom in Nederland, zie de bespreking van 7 maart jl (februari rapportage). Voor de transitie van CertiQ naar de nieuwe organisatie VertiCer, zie introductie in de recente analyse, van 19 juli jl.

In de huidige rapportage brengt Polder PV de nieuwe resultaten uit de data rapportage van VertiCer, voor de maand oktober 2023, en voor september voor de reeds verstrekte Garanties van Oorsprong voor gecertificeerde PV projecten. Met daarin deels weer gewijzigde (maand) cijfers sedert augustus 2021. Wederom is er géén update van nog oudere data verschenen. Ook voor die gegevens en grafieken daaromtrent, verwijs ik naar de hier boven gelinkte analyse van het oudere CertiQ rapport, waarin die gegevens wel waren bijgesteld in een separate rapportage.

Niets nieuws onder de zon

Benadrukt zal hier blijven worden, dat de voor sommigen wellicht verwarrende, continu wijzigende cijfers bij VertiCer, en haar rechtsvoorganger CertiQ, beslist geen "nieuw fenomeen" betreffen. Dit is altijd al staande praktijk geweest bij CertiQ, en wordt gecontinueerd onder VertiCer. Niet alleen werd dat zichtbaar in de soms fors gewijzigde cijfers in de herziene jaar rapportages tot en met het exemplaar voor 2019. Helaas zijn daarna geen jaarlijkse revisies meer verschenen. In een tussentijdse analyse van oorspronkelijk gepubliceerde, en toen actuele, bijgestelde, werd al duidelijk, dat de databank van de destijds alleen onder TenneT vallende dochter continu wijzigingen ondergaat, zoals geïllustreerd in de Polder PV analyse van 4 november 2020. In dit opzicht, is er dan ook niets nieuws onder de zon. De wijzigingen zijn er altijd al geweest, alleen zijn ze inmiddels, met weliswaar de nodige moeite, regelmatig zichtbaar te maken, door de nieuwe wijze van rapporteren van VertiCer.

Voordat we de huidige resultaten bespreken, blijft de belangrijke, al lang geleden door Polder PV geïntroduceerde, en tussentijds verder aangepaste disclaimer bij alle (zonnestroom) data van VertiCer / CertiQ recht overeind:

Het overzicht met de eerste cijfers over oktober 2023 verscheen in de nieuwe, drastisch gewijzigde vorm op de website van VertiCer, al direct op 1 november 2023. Referenties naar eerder verschenen historische data zijn uiteraard impliciet als CertiQ gegevens geanalyseerd, in oudere analyses.

---

2. Evoluties basis parameters

2a. Evolutie van drie basis parameters gecertificeerde PV-installaties VertiCer juli 2021 - oktober 2023

In deze grafiek, met de meest recente actuele en gewijzigde data uit de oktober rapportage van VertiCer, en deels oudere data uit de CertiQ updates, de stand van zaken vanaf juli 2021 tm. oktober 2023. De blauwe kolommen geven de ontwikkeling van de aantallen installaties weer (ref.: rechter Y-as), voorlopig culminerend in 34.434 exemplaren, begin november dit jaar. Wat, wederom, een licht negatieve groei weergeeft van 27 projecten t.o.v. de status, eind september (gereviseerd, 34.461 exemplaren). Wel is er, t.o.v. het ook weer herziene eindejaars volume van 2022, netto bezien een groei geweest van 486 projecten in het gecombineerde VertiCer / CertiQ bestand. Wat maar liefst 79% minder is dan de groei in de eerste tien maanden van 2022 (flinke revisie: 2.286 nieuwe projecten genoteerd; voor de half-jaar volumes, zie ook nieuwe half-jaar grafiek verderop). Diverse historische data zijn wederom gewijzigd t.o.v. de september update. Zo is de stand van zaken voor eind (december) 2022 inmiddels 33.948 projecten, in de vorige rapportage waren dat er nog 33.920.

In de gele kolommen (ref. rechter Y-as, in MWp) de bijbehorende geaccumuleerde gecertificeerde PV-capaciteit, die begin november 2023 op 10.928,1 MWp is gekomen, wat, een kleine trendbreuk inluidend, weer een positieve groei inhoudt t.o.v. de gereviseerde stand voor eind september (revisie: 10.845,4 MWp). Dit kan uiteraard nog steeds substantieel gaan wijzigen in komende updates, zoals ook in alle vorige exemplaren is geschied. Afhankelijk van komende revisies van historische cijfers, lijkt de 10 GWp in dit grote PV dossier inmiddels ergens begin januari 2023 te zijn gepasseerd.

Eind 2022 is de geaccumuleerde capaciteit inmiddels op een niveau gekomen van 9.800,8 MWp. In het eerste flink gewijzigde januari rapport was dat nog 9.409,3 MWp. Voor EOY 2022 is dus alweer bijna 392 MWp / 4,2% meer volume bijgeschreven dan oorspronkelijk gerapporteerd.

Met de huidige, gereviseerde cijfers, is de nog zeer voorlopige groei in de eerste 10 maanden van 2023 ruim 1.127 MWp geweest. Dat is, zoals al aangegeven in de eerdere maandrapportages door Polder PV, een forse afkoeling van de marktgroei, zelfs al weten we dat alle cijfers nog regelmatig zullen worden bijgesteld. In dezelfde periode in 2022 was het - nu weer aangepaste - groei volume namelijk 1.674 MWp. De toename in 2023 is dus tot nog toe bijna 33% lager dan het nu bekende nieuwe volume in 2022 in de maanden januari tm. oktober. Dat is wel een significant minder hoog verschil, dan bij de aantallen nieuwe projecten: de bij VertiCer instromende nieuw geregistreerde projecten* blijven gemiddeld genomen dus nog steeds groter worden qua omvang. Ook is het verschil, t.o.v. de toename in 2022, weer verder afgenomen in vergelijking met de status in de september rapportage (toen nog bijna 46%).

In de groene curve is de uit voorgaande parameters berekende systeemgemiddelde capaciteit voor de gehele gecertificeerde populatie PV-projecten bij VertiCer, in kWp (referentie linker Y-as) weergegeven. Dit blijft door de bank genomen almaar toenemen, en is sedert eind 2022 verder gegroeid, van 288,7 naar 317,4 kWp, eind oktober dit jaar. Vanwege de tijdelijk (?) negatieve groei in februari, is het systeemgemiddelde vermogen toen ook tijdelijk iets terug gevallen, maar nam het in maart tm. oktober weer op een bescheiden niveau toe. Ook deze onregelmatigheid kan in latere updates worden "glad gestreken". De laatste maanden leek het systeemgemiddelde vermogen duidelijk te stabiliseren, maar in oktober is er toch weer een duidelijke toename te zien.

Links in de grafiek vindt u ook de meest recent bekende EOY cijfers voor 2021 weergegeven. Die zijn ditmaal weer licht gestegen van 31.427 naar, momenteel, 31.430 projecten, respectievelijk, van 7.843,5 naar 7.845,2 kWp. Deze data zijn belangrijk voor de vaststelling van de aangepaste jaargroei cijfers voor 2022, zie paragraaf 3d.

* Beter: "het netto overblijvende nieuwe volume, wat het verschil is tussen de (niet qua volume geopenbaarde) uitschrijvingen en de volumes aan nieuwe inschrijvingen".

2b. Evolutie van drie basis parameters gecertificeerde PV-installaties VertiCer EOY 2009 - 2022 (- 2023)

Ik geef hieronder de begin dit jaar volledig gereviseerde grafiek met de evolutie van de eindejaars-accumulaties weer, waarbij alleen de nu bekende weer gewijzigde cijfers in het oktober rapport van VertiCer, voor de jaren 2021 en 2022, zijn toegevoegd. Alle oudere data zijn ontleend aan eerder gepubliceerde CertiQ updates. Waarvan nog geen eventuele herziening bekendgemaakt is na 1 maart 2023. In onderstaande grafiek zijn vanaf de vorige update ook de nog zeer voorlopige, bovendien onvolledige, cijfers voor 2023 achteraan toegevoegd (gearceerde kolommen, status eind oktober 2023).

Deze tweede grafiek in deze sectie geeft niet de maandelijkse progressie (paragraaf 2a), maar de evolutie van de eindejaars-accumulaties van 2009 tm. 2022 (en status tm. oktober 2023) weer, met alle ondertussen weer gewijzigde data in de huidige VertiCer update. De opbouw van de grafiek is vergelijkbaar met die voor de laatste maand-cijfers, maar om alle data in 1 grafiek te krijgen zonder extreme verschillen, is de Y-as voor alle drie de parameters hier logarithmisch gekozen. Het aantal installaties is fors toegenomen, van 3.767 exemplaren, eind 2009, naar, inmiddels, 33.948, eind 2022, resulterend in een Compound Annual Growth Rate (CAGR) van gemiddeld 18,4% per jaar in 2009-2022. Eind oktober 2023 staat de teller alweer op 34.434 projecten (nog zeer voorlopige data).

Bij de capaciteits-ontwikkeling is het echter nog veel harder gegaan. Deze nam toe van 18,7 MWp, eind 2009, tot alweer 9.800,8 MWp, eind 2022. Resulterend in een byzonder hoge CAGR, van gemiddeld 61,9% per jaar (!). Wel begint er, voorstelbaar, na zo'n langdurige, spectaculaire groei periode, een afvlakking zichtbaar te worden in de expansie. Wat veel te maken heeft met overal optredende problemen met beschikbare netcapaciteit, gestegen project kosten, beschikbaar personeel, etc. Begin november 2023 is de capaciteit doorgegroeid naar een voorlopig volume van 10.928,1 MWp. Daar moet sowieso nog 3 maanden aan aanvullend vermogen bij worden opgeteld, nog afgezien van alle wijzigingen die er ook nog zullen gaan komen.

Historische bijstellingen

Dat de cijfers in de databank behoorlijk worden bijgesteld, bezien over een langere periode, laten de nu actuele eindejaars-cijfers voor 2021 weer goed zien. Die zijn momenteel namelijk 31.430 installaties, en een verzamelde capaciteit van 7.845,2 MWp. In het "klassieke" maandrapport voor (eind) december 2021, alsmede in het gelijktijdig verschenen eerste jaaroverzicht, waren die volumes nog maar 30.549 installaties, resp. 7.417,8 MWp. In de huidige cijfer update, zijn de verschillen t.o.v. de oorspronkelijke, "klassieke" maandrapport opgaves van, destijds, CertiQ, derhalve, opgelopen tot bijna 2,9% (aantallen), resp. bijna 5,8% (capaciteit). Uiteraard hebben deze continu voorkomende bijstellingen ook gevolgen voor de uit de EOY cijfers te berekenen jaargroei volumes (YOY).

Uit voorgaande twee parameters werd door Polder PV weer de gemiddelde systeem-capaciteit aan het eind van elk kalenderjaar berekend (groene curve in bovenstaande grafiek). Ook deze nam spectaculair toe, van slechts 5,0 kWp, eind 2009 (bijna uitsluitend kleinere residentiële installaties), tot alweer 288,7 kWp, eind 2022 (bestand VertiCer inmiddels gedomineerd door duizenden middelgrote tot zeer grote projecten incl. zonneparken). Een factor 58 maal zo groot, in 13 jaar tijd. Wat de enorme schaalvergroting in de projecten sector goed weergeeft. Tm. oktober 2023 is er momenteel een verhoging zichtbaar, naar ruim 317 kWp. Maar daar kan nog wel het een en ander aan wijzigen, gezien de te verwachten bijstellingen voor zowel capaciteit als aantallen projecten.

---

3. Maandelijkse, kwartaal-, half-jaar- en jaarlijkse toenames aantallen en capaciteiten bij VertiCer

3a. Maandelijkse toenames van aantallen en capaciteit van gecertificeerde PV-installaties VertiCer augustus 2021 - oktober 2023

Ook al moet ook bij deze grafiek de waarschuwing, dat de cijfers nog lang niet zijn uitgekristalliseerd, en we nog de nodige bijstellingen kunnen verwachten, de trend bij de nieuwe aantallen projecten door VertiCer, en rechtsvoorganger CertiQ, geregistreerd van maand tot maand, laten, ook in de huidige versie van oktober 2023, een zeer duidelijke afkoeling van de PV-projectenmarkt zien sedert de zomer van 2021. Werden er in januari 2022 nog netto 385 nieuwe gecertificeerde PV-projecten bijgeschreven, is dat in de rest van het jaar al zeer duidelijk minder geworden, en vanaf augustus dat jaar zelfs zeer sterk "afgekoeld". Met wat ups en downs, is het laagste volume voorlopig bereikt in november 2022, met, inmiddels, 90 nieuwe installaties. Daarna veerde het weer even op, daalde stapsgewijs, leidde tijdelijk tot een "nihil-groei" in juli, en bereikte in augustus - oktober 2023 zelfs netto negatieve groei cijfers van, deels alweer bijgesteld, -49 tot -27 projecten in deze update. Eerder getoonde negatieve groeicijfers voor de maanden maart tm. juni zijn inmiddels omgezet in positieve aanwas, a.g.v. de voortdurend wijzigende historische cijfers in de VertiCer bestanden. Dit zal ongetwijfeld ook volgen voor de maanden waar nu nog "nulgroei" danwel "negatieve groeicijfers" voor zijn afgeleid. In de huidige update zijn voor 17 maanden de waarden inmiddels weer aangepast sinds het exemplaar tm. september 2023. De oudste (kleine) wijziging was voor augustus 2021 (1 extra project toegevoegd).

Al zal de nu nog vastgestelde "negatieve netto groei" in augustus tm. oktober beslist ook nog in positieve zin ombuigen in latere updates, zoals in het recente verleden is geschied, de trend is bij de aantallen onmiskenbaar: er worden, netto bezien, nog maar relatief weinig netgekoppelde projecten bijgeschreven bij VertiCer, per maand. Een van de redenen kan zijn, dat er een toenemend aantal uitschrijvingen uit de databank van de Gasunie/TenneT dochter is begonnen, die de instroom (tijdelijk) afremt of zelfs overvleugelt. Een belangrijke reden kan hierbij zijn de beginnende uitval van de oudste onder SDE 2008 gesubsidieerde kleine projectjes, die immers 15 jaar subsidie konden genieten. We moeten gaan zien hoe het verloop bij de aantallen zich ontwikkelt, nu de subsidie termijn voor de eerste projecten aan het aflopen is. Uiteraard betekent uitschrijving uit de VertiCer databank verder beslist niet dat de betreffende projecten fysiek zijn, of worden verwijderd. Ze kunnen nog vele jaren lang met een aardig rendement worden ge-exploiteerd door de eigenaren, zonder SDE-gerelateerde inkomsten. Hier is byzonder weinig zicht op, cijfers over het al of niet verder exploiteren van deze oudere projecten ontbreken in het geheel in statistiek moeras Nederland.

Een vergelijkbare grafiek als voor de aantallen (vorige exemplaar), maar ditmaal de ermee gepaard gaande maandelijkse toename (of zelfs tijdelijk zelfs afname) van de capaciteit van gecertificeerde PV-projecten, in MWp. De evolutie laat een nogal afwijkend beeld van dat bij de aantallen zien, met sterk fluctuerende verschillen tussen de maanden onderling. Ook deze kunnen uiteraard naderhand nog worden bijgesteld. De "netto negatieve groei" in september 2022, al gesignaleerd in het januari rapport, is uiteindelijk in latere updates in ieder geval omgeslagen in "normale, positieve groei", van, inmiddels, 73,1 MWp. De ook al hoge piek in januari 2023, nog 354,4 MWp in de januari rapportage zelf, is sedert dat rapport continu verder opgeplust, en geeft in de huidige rapportage van oktober al een netto groei t.o.v. eind 2022 van 432,0 MWp aan. In het "klassieke" CertiQ december rapport van 2022 was nog een zeer hoge november piek zichtbaar bij de capaciteit. Het lijkt er op, dat een groot volume daarvan naar het begin van het nieuwe jaar is geschoven (de vermoedelijke feitelijke datum van netkoppeling). Ook in januari 2022 zagen we eerder al een "nieuw-jaars-piek", maar die is duidelijk kleiner, inmiddels neerkomend op 306,7 MWp nieuw volume (ongewijzigd sedert de vorige 3 updates).

Voor februari 2023 was er aanvankelijk een magere positieve groei van 28,1 MWp positief. Deze sloeg echter in de maart rapportage om in een enorme negatieve bijstelling van 316,1 MWp negatief (!), bij een netto aanwas van 65 nieuwe projecten. In de april update was er een marginale opwaartse correctie naar 312,3 MWp. In de rapportages voor mei tm. oktober is de negatieve "groei" verder fors geslonken naar, inmiddels, minus 208,1. Zoals al vaker gemeld, kunnen de redenen voor zulke, soms aanzienlijke bijstellingen, zeer divers zijn, zoals destijds gerapporteerd door CertiQ na vragen van Polder PV daar over (artikel 16 januari 2023). Mogelijk is, of zijn, er wellicht (deels) correctie(s) geweest van de hoge ("record") capaciteit weergegeven voor de maand januari ?

Het eerst gepubliceerde resultaat voor maart 2023 was 197,4 MWp, en is na diverse neerwaartse en positieve wijzigingen inmiddels weer gegroeid naar 219,1 MWp in de huidige update. De rapportage voor april 2023 begon weer met een netto negatieve "groei" van 15,4 MWp, maar is inmiddels omgeslagen naar een positieve aanwas van 189,6 MWp. Voor mei werd aanvankelijk een bijna nihil groei gepubliceerd, maar ook dat is in de rapportages tm. oktober inmiddels een voorlopige groei van 157,8 MWp geworden. In juni was het eerste resultaat een zeer kleine netto negatieve groei van -0,7 MWp, inmiddels is dat omgezet in een sterk positieve groei van 120,1 MWp. Juli begon wederom negatief, met netto -14,6 MWp, en is inmiddels positief geworden, 50,1 MWp. Augustus begon op minus 25,5 MWp, en zit inmiddels iets positief, op 37,1 MWp aanwas. September begon met minus 41,6 MWp, maar is in de huidige update al sterk in positieve zin gegroeid, naar +46,8 MWp. Oktober gaf weer een trendbreuk te zien: het eerste gerapporteerde cijfer is al flink positief, 82,7 MWp groei. Dit zou te maken kunnen hebben, met het feit dat de meeste grotere zonnepark projecten vaak aan het eind van het jaar netgekoppeld worden opgeleverd, maar dat is speculatie.

In de huidige update zijn ook voor 17 maanden de nieuwe capaciteit volumes inmiddels weer, allemaal opwaarts, aangepast sinds het exemplaar tm. september 2023.

Als we de nieuwe maandvolumes voor de eerste tien maanden bij elkaar optellen, komen we voor 2022 op een groei van 1.674 MWp uit, voor 2023 33% minder, slechts 1.127 MWp. Dit wordt, in eerste instantie, vooral veroorzaakt door het (fors) negatieve maandgroei cijfer voor februari. Bij de aantallen waren de verschillen nog veel groter (79% minder netto nieuwe projecten). Zelfs bij de verwachting, dat deze cijfers nog flink verder bijgesteld zullen gaan worden, moet de conclusie nu al luiden, dat de groei in het huidige jaar significant lager zal uitpakken dan in 2022.

3b. Kwartaal groeicijfers QIV 2021 - QIII 2023

In een vorige update heb ik de kwartaal cijfers weer van stal gehaald en in grafiek weergegeven tm. de toen net "volledig", geworden cijfers voor de kwartalen QIV 2021 tot en met QI 2023. In het huidige exemplaar heb ik de soms weer licht gewijzigde data gebruikt, en nog lang niet definitief vastgestelde, ook aangepaste resultaten voor QII - QIV 2023 rechts toegevoegd. Met name laatstgenoemde volumes zullen nog fors wijzigen, gezien de continu door Polder PV bijgehouden data historie van VertiCer en haar rechts-voorganger CertiQ. Voor QIV is natuurlijk sowieos nog maar een eerste maand resultaat bekend (oktober, gearceerde kolommen), waar (a) nog 2 maand volumes aan moeten worden toegevoegd, én (b) alle nakomende toevoegingen nog bij opgeteld zullen moeten gaan worden.

Wederom met bovengenoemde disclaimer in het achterhoofd, waardoor de verhoudingen tussen kwartalen onderling dus ook nog lang niet vaststaan, lijkt een conclusie wel al duidelijk getrokken te kunnen worden: Zowel de aantallen netto nieuw geregistreerde PV projecten per kwartaal, als de daarmee gepaard gaande capaciteit volumes, zijn sinds het eerste kwartaal van 2022 in globale zin stapsgewijs beduidend afgenomen. En lijkt de PV projecten markt in Nederland dus duidelijk af te koelen, waarvoor ook diverse andere aanwijzingen zijn. Het aantal nieuwe projecten per kwartaal is afgenomen van, momenteel, 902 exemplaren in QIV 2021, tot nog maar 408, met de nu bekende cijfers, voor QI 2023, en zelfs nog maar 192 in QII dit jaar. QIII geeft nu nog een netto negatieve groei van -87 projecten weer, al is de verwachting dat dit cijfer nog flink zal gaan wijzigen (waarschijnlijk > positief wordend). Oktober / QIV zit momenteel op netto minus 27 projecten, waarvoor uiteraard hetzelfde geldt.

Bij de nieuwe gerapporteerde netto capaciteit is het verhaal minder pessimistisch. Het netto volume per kwartaal nam even toe, van, momenteel, 557 MWp in QIV 2021, naar 627 MWp, in QI 2022, maar is daarna ook, gemiddeld genomen, aantoonbaar minder geworden. Om een voorlopig dieptepunt te bereiken in QIV 2022, met 357 MWp nieuw gerapporteerd volume, gebaseerd op de huidige cijfers. Daar is inmiddels duidelijk verbetering in gekomen. Met 443 MWp in QI 2023, al is dat slechts 71% van de groei in QI in 2022 (627 MWp). Voor de aanwas in QII 2023 geldt momenteel een netto groei van 468 MWp, waar later nog e.e.a. aan zal gaan wijzigen, vermoedelijk in positieve zin. Het niveau is daarmee momenteel gestegen naar 96% van de 487 MWp in QII 2022, en kan dus, in theorie, een iets grotere omvang gaan bereiken, als er later nog veel volume aan wordt toegevoegd. De nog zeer premature aanwas in QIII is inmiddels al 134 MWp in de plus, voor oktober (1e resultaat voor QIV) was het al 83 MWp). De volumes voor in ieder geval de laatste twee kwartalen gaan beslist in een later stadium nog fors opwaarts aangepast worden. De verwachting daarbij is, mede vanwege gecontinueerde hoeveelheden uit de databank van VertiCer uitgeschreven (meestal relatief kleine) projecten, dat de aantallen laag zullen blijven.

Hoe dit bij de capaciteit van gecertificeerde projecten zal gaan verlopen is nu nog even spannend. Maar verwacht hierbij geen plotselinge hoge groeicijfers, die zijn niet meer haalbaar in ons land. En met het nu al beruchte, recent aangekondigde verbod voor nieuwe zonneparken in Nederland, zal het groeitempo in de projecten sector stapsgewijs verder gaan opdrogen, zelfs al zouden er meer (grote !) daken worden ontsloten.

Voor de evolutie van de gemiddelde systeem omvang (per maand), zie ook de grafiek onder paragraaf 2a.

3c. Halfjaarlijkse toenames van aantallen en capaciteit van gecertificeerde PV-installaties VertiCer 2022-2023 HII

Omdat de eerste resultaten voor het 1e half-jaar van 2023 beschikbaar waren gekomen, en alweer gewijzigd, heb ik in een vorige analyse ook weer de "half-jaar grafiek" van stal gehaald. Die had ik voor het laatst gepubliceerd op basis van de CertiQ data in het bericht van 9 januari 2023. Het huidige exemplaar bevat echter alleen de laatst bekende resultaten gebaseerd op de compleet gereviseerde publicatie systematiek bij VertiCer. De (aangepaste) cijfers voor de tweede jaarhelft van 2021 zijn niet volledig bekend, vandaar dat we nu nog slechts de resultaten vanaf de 1e jaarhelft van 2022 kunnen laten zien, tm. de nog zeer premature cijfers voor HII 2023 (oktober).

Ook uit deze halfjaarlijkse groei cijfers blijkt duidelijk een afkoeling van de projecten markt, zoals dominant vertegenwoordigd in het VertiCer dossier. Bij de aantallen projecten nam de half-jaarlijkse aanwas af, van 1.515 nieuwe projecten in HI 2022, via 1,003 stuks in HII 2022 (34% minder), naar nog maar een (voorlopige) groei van slechts 600 nieuw in HI 2023. Wederom 40% minder. Achteraan vinden we (gearceerd) de eerste resultaten voor de tweede jaarhelft van 2023, met nog slechts voorlopige data voor juli tm. oktober, een netto negatieve groei van -114 installaties), en nog veel addities en wijzigingen te verwachten.

Bij de capaciteit namen de nieuwe volumes per half-jaar minder dramatisch snel af, en is er zelfs een geringe opleving te zien. Met de huidige bekende cijfers 1.113 MWp nieuw in HI 2022, 842 MWp in HII 2022 (245% minder), en (voorlopig) 911 MWp nieuwe capaciteit in HI 2023, ruim 8% méér dan in HII 2022. Wel is de aanwas in HI 2023 nog steeds 18% lager dan in dezelfde jaarhelft in 2022. De vraag is of het verschil voldoende wordt bijgeplust in latere updates, om in de buurt van HI 2022 te gaan komen.

De tweede jaarhelft geeft, met de netto groei van, momenteel, 217 MWp voor juli tm. oktober nog slechts een geringe vingerwijzing naar de uiteindelijk vast te stellen (definitieve) groei voor dat half jaar, als alle toevoegingen en wijzigingen zijn verwerkt. Dat kan nog wel even gaan duren.

Een aspect is in ieder geval duidelijk: de afname van de groei sedert HI 2022 is voor de capaciteit in relatieve zin "beperkt", t.o.v. de zeer forse daling bij de netto aantallen nieuw geregistreerde projecten bij VertiCer. Gecombineerd met de sterke afname van de aantallen (overgebleven) geregistreerde installaties, lijkt hier weer een duidelijke extra vingerwijzing naar verdere schaalvergroting van de markt zichtbaar te worden. Met gemiddeld genomen nóg grotere installaties, dan we toch nog toe al hadden gezien, in de Nederlandse projecten markt.

Mogelijk wordt deze trend nog verder versterkt, doordat er regelmatig kleinere projecten worden uitgeschreven bij VertiCer (zie tabellen onder paragraaf 5), terwijl de overblijvende (en nieuwe) projecten in de bestanden gemiddeld genomen zelf al veel groter zijn dan de oude (deels zelfs residentiële) kleine installaties. Dat kan een extra oorzaak zijn van de toenemende trend verschillen tussen de overgebleven aantallen resp. capaciteit van de geregistreerde projecten bij VertiCer.

3d. Jaarlijkse toenames van aantallen en capaciteit van gecertificeerde PV-installaties VertiCer YOY 2009 - 2022** (- 2023*)

Wederom naar analogie van de grafiek voor de eindejaars-volumes, ditmaal de daar uit afgeleide jaargroei cijfers volgens de laatste data update van VertiCer, in bovenstaande grafiek (alle drie parameters met referentie de rechter schaal, logarithmisch weergegeven). Omdat de langjarige historie het laatste halfjaar van 2023 geen update meer heeft gehad bij CertiQ, en in deze 5e update van de hand van VertiCer, is de grafiek samengesteld uit de (gereviseerde) data beschikbaar in de update van 1 maart, tot en met het jaar 2020 (toen nog bij CertiQ gepubliceerd). En zijn de nieuwe data voor 2021**, 2022**, en de eerste resultaten voor 2023*, toegevoegd, gebruikmakend van de huidige update van de data tm. oktober 2023, zoals geopenbaard door rechtsopvolger VertiCer. De grafiek toont dus de huidige situatie, met de laatst beschikbare bron-cijfers. Mochten toekomstige "historische" jaarcijfers alsnog wijzigen, en wereldkundig worden gemaakt, zullen die in latere updates worden toegevoegd aan deze grafiek.

Duidelijk is te zien dat er een verschil is in de trend bij de nieuwe jaarlijkse aantallen installaties (blauwe kolommen) en bij de nieuwe capaciteit per jaar (gele kolommen). Bij de aantallen beginnen we op een hoog niveau van 3.765 [overgebleven † !] nieuwe installaties in 2009, het gevolg van de enkele duizenden grotendeels particuliere kleine SDE beschikkingen die in de eerste jaren van de SDE (2008 tm. 2010) werden opgeleverd. Die bron droogde al snel op omdat particuliere installaties de facto uit de opvolger regelingen werden gedwongen (eis minimaal 15 kWp, later ook nog verplicht grootverbruik aansluiting), en zakte de hoeveelheid nieuwe installaties dan ook stapsgewijs naar het dieptepunt van 259 nieuwe projecten in 2014. Daarna zwol het jaarlijkse volume weer aan door een reeks van (deels) succesvol geïmplementeerde SDE "+", tot een voorlopig maximum van 5.503 nieuwe projecten in Corona jaar 2020.

Daarna is, zelfs met grote hoeveelheden nieuw beschikte projecten onder de SDE "++" regimes, het tempo weer fors afgenomen, waar met name de wijdverspreide net-problemen een belangrijke (maar niet de enige) oorzaak van zijn. In 2021 en 2022 zijn met de recentste cijfers nu netto 3.880, resp. 2.518 nieuwe projecten toegevoegd. Dat laatst bekende volume voor 2022 is slechts 46% van het record niveau in 2020.

Tot en met oktober, is in 2023 nog maar een zeer beperkt volume van 486 (netto) nieuwe projecten bekend (gearceerde blauwe kolom achteraan). Hier kan nog veel aan wijzigen, nog exclusief de nog te verwachten toevoegingen in het laatste kwartaal, dit jaar.

Capaciteit andersoortige trend

Bij de capaciteit is de jaarlijkse aanwas in de beginjaren relatief "stabiel" geweest, met wat kleine op- en neerwaartse bewegingen, van 18,7 MWp nieuw in 2009, tijdelijk zakkend naar 13,0 MWp nieuw volume in 2010, nog eens 4 jaar iets boven dat niveau blijvend, om vanaf 2015 sterk te stijgen. Dat was in het begin vooral vanwege de implementatie van de toen succesvolle SDE 2014 regeling. Er werd elk jaar weer meer capaciteit toegevoegd, tot een maximum van 2.436,9 MWp, wederom in het Corona jaar 2020. Maar ook de nieuwe capaciteit kreeg met afnemende aantallen gerealiseerde nieuwbouw projecten uiteraard klappen in de laatste twee jaren.

In 2021 was het nieuwe netto volume nog 2.005,5 MWp, dat is in 2022 momenteel nog maar 1.955,6 MWp met de huidige update. Dat is, met ruim 80% van het maximale nieuwbouw volume in 2020, in ieder geval beduidend beter dan de flinke terugval bij de aantallen nieuwe projecten (46%), maar het is en blijft een grote stap terug in de aanwas van nieuwe capaciteit. Met, uiteraard, de blijvende disclaimer, dat ook deze jaargroei cijfers nog niet "in beton zijn gegoten", en nog verder kunnen wijzigen. Opvallend blijft in ieder geval, dat met de laatste updates, het jaargroei volume voor de capaciteit in 2022 steeds dichter is toegekropen naar dat van het voorgaande jaar. Het verschil is nog maar 50 MWp.

In 2023 is in de eerste 10 maanden nog maar een netto volume bijbouw van 1.127,3 MWp geconstateerd. Als dat naar een heel kalenderjaar zou worden toegerekend, zou je, puur theoretisch, op slechts 1.353 MWp kunnen komen. Wat slechts 56% t.o.v. de toevoeging zou zijn in record jaar 2020, resp. 69% t.o.v. de nu bekende groei in het voorgaande kalenderjaar, 2022. We hebben echter ook gezien dat bijna alle recentere data nog (flink) zullen worden bijgesteld, dus vermoedelijk zal dat "substantieel hoger" gaan uitpakken. Hoe hoog, is nu echter de nog niet te beantwoorden vraag.

Gemiddelde project omvang

Wederom heb ik, uit deze uit de eindejaars-data afgeleide jaargroei cijfers, uiteraard ook weer de gemiddelde systeemcapaciteit van de nieuwe aanwinsten per jaar berekend, en getoond in de groene curve in bovenstaande grafiek (vermogen in kWp gemiddeld per nieuwe installatie). Deze vertoont, na een lichte inzinking tussen 2009 en 2010, een zeer sterke progressie, van 5,0 kWp bij de nieuwe projecten in 2009, tot alweer 776,6 kWp gemiddeld per nieuw project in 2022. Een factor 155 maal zo groot, in 13 jaar tijd. Deze enorme schaalvergroting, sterk gedreven door de oplevering van honderden zonneparken en enorme distributiecentra bomvol zonnepanelen op de platte daken, is een van de belangrijkste oorzaken, van de nieuwe realiteit bij de stroomvoorziening in Nederland: de overal zichtbaar wordende netcongestie, met name op de middenspannings-netten. Wat uiteraard ook zijn weerslag heeft gekregen op de progressie van de uitbouw van de gecertificeerde nieuwe volumes in de VertiCer databank: de uitbouw is sterk aan het vertragen.

Voor de eerste 10 maanden van 2023 is een sterke toename van de gemiddelde capaciteit zichtbaar, naar inmiddels 2.320 kWp per project (!). Echter, omdat deze maatvoering van 2 input variabelen afhankelijk is, die beiden nog flink (in beide richtingen) kunnen gaan afwijken van de huidige waarden, is er nog niet veel te zeggen over wat dit uiteindelijk op kalenderjaar basis zal gaan opleveren. Het is echter wel waarschijnlijk, dat die gemiddelde nieuwe project capaciteit op een hoog niveau zal komen te liggen, vanweg de sterk neerwaartse trend bij het aantal nieuwe projecten, bij een veel minder sterke krimp bij de nieuwe totale capaciteiten.

† Met name uit de oudere SDE regelingen, vallen regelmatig lang geleden bij VertiCer voorganger CertiQ ingeschreven projecten weg. Hier zijn verschillende redenen voor. In de uitgebreide SDE project analyses van Polder PV wordt hier regelmatig, en gedetailleerd over gerapporteerd (exemplaar 1 oktober 2023, zie hier).

---

4. 100 procents-grafieken en segmentatie naar grootteklasse

Een van de nieuwe mogelijkheden van de compleet herziene presentaties bij VertiCer, is de segmentatie naar grootteklasse. Daar kon tot voor kort uitsluitend iets over gezegd worden op basis van de jaaroverzichten, waar, al lang geleden op basis van een verzoek in die richting door Polder PV, inderdaad werk van gemaakt is door rechtsvoorganger CertiQ. Zoals in de eerste analyses van de januari rapportage al duidelijk werd, is dit nu ook op maandelijkse basis mogelijk. Met, we blijven dit herhalen, de waarschuwing, dat alle cijfers bijgesteld kunnen worden in latere updates, met name m.b.t. de meest recente data. Bij de al wat oudere periodes vinden wijzingen minder vaak plaats, en zijn ze meestal van een bescheiden omvang.

In het 3e artikel over de eerste resultaten van januari heb ik al meer-jaarlijkse trends laten zien bij de evolutie van de diverse grootte klasses. Inclusief een toen nog in de bestanden van CertiQ voorkomende enorme anomalie, die niet bleek te zijn hersteld (artikel 14 februari 2023). Van dat historische overzicht zijn, om onbekende redenen, tm. de huidige maand cijfers bij rechtsopvolger VertiCer, nog steeds geen updates verschenen. Maar uiteraard wel op de wat kortere termijn. De nieuwe data voor oktober 2023, en de aangepaste waarden voor de maanden in de meest recente periode daar aan voorafgaand vindt u hier onder.

4a. 100 procents-grafiek aantallen per categorie

Een zogenaamde "100-procents-grafiek" voor de evolutie trends van de 8 door VertiCer en haar rechtsvoorganger onderscheiden grootteklassen van de gecertificeerde PV-populatie die zij bijhouden, dit exemplaar voor de aantallen projecten aan het eind van elke maand. Voor eind oktober / begin november 2023 zijn de absolute waarden per grootteklasse rechts weergegeven. Globaal genomen nemen de kleinste categorieën (1-5 kWp, 5-10 kWp, en 10-50 kWp) in betekenis verder af sedert juli 2021, de impact van de grotere categorieën wordt groter. Er is echter weer een stabilisatie gekomen, omdat het tempo bij de aantallen nieuw netgekoppelde projecten onder de SDE regimes weer flink is afgenomen. In de oktober 2023 update, is het totale aantal installaties groter of gelijk aan 50 kWp, medio 2021 al meer dan de helft, met het gezamenlijke volume al op bijna 57% van het totaal gekomen (19.464 van, in totaal, 34.434 projecten). De categorie 100-250 kWp omvat het grootste aantal projecten, 7.412 exemplaren, afgezien van de kleinste installaties tot 5 kWp (8.652 stuks, eind oktober 2023, weer 7 minder dan in de september rapportage). Uiteraard hebben de grotere project categorieën, vanaf 250 kWp, relatief weinig tot bescheiden aantallen. Maar schijn bedriegt: ze omvatten de allergrootste volumes bij de capaciteit, zie de volgende grafiek.

Plussen en minnen

Een klein deel van de afnemende betekenis van de kleinste project categorieën wordt veroorzaakt door continue uitval uit het databestand van VertiCer (diverse redenen mogelijk, ook al heel lang waargenomen bij de SDE portfolio's, analyse status 1 oktober 2023). Daar staat ook weer tegenover dat volledig buiten de populaire SDE regelingen om gerealiseerde kleinschalige projecten bijgeschreven kunnen worden in de registers van CertiQ. Een fenomeen wat compleet onbekend lijkt in de PV sector in ons land, er wordt in ieder geval nooit over gerept. In de eerste 10 maand rapportages van 2023 werden er bijvoorbeeld netto 32 installaties in de kleinste project categorie uitgeschreven, maar kwam er tegelijkertijd een verrassende hoeveelheid van 133 exemplaren bij in de categorie 5 tm. 10 kWp, waarvoor normaliter beslist géén (nieuwe) SDE beschikking afgegeven kan zijn sedert SDE 2011 (zie ook tabel paragraaf 5b). Dat soort kleine projecten zijn mogelijk afkomstig uit portfolio's van bedrijven zoals Powerpeers en Vandebron, die geoormerkt garanties van oorsprong (GvO's) van door de afnemer aangewezen projecten afboeken, ter "vergroening" van de stroomconsumptie van de klant. Daar kunnen ook (zeer) kleine residentiële projecten, of bijvoorbeeld kleine installaties op scholen, gymzalen e.d. bij zitten. Om dat soort transacties te kunnen / mogen doen, moeten de betrokken projectjes ook verplicht geregistreerd worden bij VertiCer.

De grootste categorie, projecten (of eigenlijk: "registraties") groter dan 1 MWp per stuk, omvat eind oktober 2023 1.471 installaties (alweer 32 meer dan in de vorige update tm. september), wat slechts 4,3% van het totale aantal is op dat moment. Op herhaalde verzoeken van Polder PV, om deze grote "verzamelbak" verder op te splitsen, gezien de dominante hoeveelheid capaciteit in deze categorie, is, destijds, CertiQ, helaas niet ingegaan.

4b. 100 procents-grafiek capaciteit per categorie

Een vergelijkbare "100 procents-grafiek" als voor de aantallen projecten, maar nu voor de periode juli 2021 tm. oktober 2023, voor de daarmee gepaard gaande capaciteiten in MWp. Voor eind oktober 2023 zijn wederom de absolute volumes rechts weergegeven. Een totaal ander beeld is hier te zien, met "überdominant" de grootste project categorie (installaties groter dan 1 MWp). Waarvan het aandeel op het totale volume in de getoonde periode alweer flink is toegenomen, van bijna 51% eind juli 2021, tot al ruim 60% eind oktober 2023 (6.577 MWp, t.o.v. het totale volume van 10.928 MWp in die maand). Waarmee de almaar voortdurende schaalvergroting in de projecten sector wederom wordt geïllustreerd. Dit, met tevens een vingerwijzing naar het relatief bescheiden aantal projecten (vorige grafiek: 1.471 projecten in oktober 2023), terug te voeren op een steeds hoger wordende systeemgemiddelde capaciteit van de projecten in deze grootste categorie. In juli 2021 was dat nog 4.027 kWp gemiddeld, eind oktober 2023 is dat alweer toegenomen naar 4.471 kWp, een toename van 11% in ruim 2 jaar tijd.

Voor de overige categorieën blijft er dan niet zeer veel "ruimte" meer over op het totaal. Nemen we ook nog de drie opvolgende categorieën mee (flinke projecten van een halve - 1 MWp, 250 - 500 kWp, resp. 100 - 250 kWp), claimen de grootste vier project categorieën het allergrootste geregistreerde volume in de totale markt. Dit was in juli 2021 al 93,3%, eind oktober 2023 is dat 95,2% geworden. De kleinste 2 categorieën zijn op deze schaal al vrijwel niet meer zichtbaar. Hun aandeel is eind oktober 2023 geslonken naar nog maar 0,14% van totaal volume (15,4 MWp, projecten van elk 5 - 10 kWp, ondanks tussentijdse groei), resp. 0,20% (21,9 MWp, projecten van elk 1 - 5 kWp, licht verlies lijdend).

Dan resteren nog relatief bescheiden volumes voor de categorieën projecten van 50-100 kWp (totaal 362 MWp in oktober 2023), resp. 10-50 kWp (totaal 127 MWp).

---

5. Jaarvolume segmentaties 2022 - 2023

5a. 2022 revisited - status update eind oktober 2023

In de maandrapport analyse voor januari dit jaar publiceerde ik ook een tabel met de nieuw gereconstrueerde cijfers voor de jaargroei voor kalenderjaar 2022. Daar zijn natuurlijk in de tussenliggende rapportages weer veel wijzigingen in gekomen, waarbij ik de laatste stand van zaken in de oktober update hier onder weergeef in tabelvorm. Voor nadere toelichting, zie de analyse bij het januari rapport. Wijzigingen van de oorspronkelijke gegevens (aantallen en capaciteit) t.o.v. het voorgaande exemplaar, van september, zijn cursief weergegeven. Slechts enkele cijfers zijn ongewijzigd gebleven in de huidige versie. De meeste afgeleide cijfers zijn uiteraard (deels "achter de komma") mee gewijzigd.

Nieuwe jaarvolumes 2022 (YOY)	Aantallen	aandeel op totaal (%)	Capaciteit (MWp)	aandeel op totaal (%)	Gemiddelde capaciteit per nieuwe installatie (kWp)
1-5 kWp	-58	-2,3%	-0,078	-0,004%	1,3
5-10 kWp	50	2,0%	0,406	0,02%	8,1
10-50 kWp	218	8,7%	6,786	0,35%	31,1
50-100 kWp	421	16,7%	32,381	1,7%	76,9
100-250 kWp	787	31,3%	136,127	7,0%	173,0
250-500 kWp	518	20,6%	179,462	9,2%	346,5
500-1.000 kWp	265	10,5%	188,958	9,7%	713,0
> 1 MWp	317	12,6%	1.411,538	72,2%	4.452,8
Totaal	2.518	100%	1.955,58	100%	776,6

Aantallen nieuw "totaal" wijzigde in de huidige update, van 2.493 naar 2.518; de capaciteit "totaal" nam ook toe, van 1.946,206 MWp naar 1.955,580 MWp. De systeemgemiddelde capaciteit van de toevoegingen in 2022 veranderde mee, en is wederom door alle wijzigingen lager geworden: van 780,7 kWp naar 776,6 kWp bij de totale volumes. Zie de tabel voor de overige details bij alle segmentaties.

Overduidelijk blijft, dat de grootste groei bij de aantallen nieuwe projecten in 2022 lag bij de installaties van 100 tm. 250 kWp (inmiddels 787 nieuwe exemplaren bekend, 31,3% van totale jaarvolume), met categorie 250 tm. 500 kWp als goede tweede (518 nieuwe projecten, 20,6%). Opvallend blijft het forse volume van 317 nieuwe installaties in de grootste projecten categorie >1 MWp (12,6%, 2 exemplaren toegevoegd sinds de vorige update), waar de meeste grondgebonden zonneparken en grote rooftop installaties op distributiecentra e.d. onder vallen. Ook valt de negatieve groei van de kleinste project categorie op, er zijn inmiddels netto 58 projecten uit de databank van VertiCer "uitgeschreven" in 2022. Daarvoor zijn diverse redenen mogelijk, waar onder misschien eerste oude projecten met een SDE 2008 beschikking, die door hun subsidie termijn heen zijn, en waarvan de eigenaren actief de registratie bij de rechtsopvolger van CertiQ hebben be-eindigd.

Bij de capaciteit is het verhaal compleet anders. Hier blijft de categorie projecten groter dan 1 MWp alles veruit domineren, met maar liefst 1.411,5 MWp van het totale 2022 jaarvolume (72,2%) op haar conto, een zoveelste illustratie van de schaalvergroting in de projecten markt. De drie opvolgende categorieën kunnen nog enigszins - op grote afstand - meekomen, met aandelen van 9,7, 9,2, resp. 7,0% van het totale toegevoegde project volume (capaciteit). De kleinste 3 categorieën doen uitsluitend voor spek en bonen mee bij dit grote projecten-geweld (aandelen 0,35% of veel minder bij de capaciteit).

5b. Groei in de eerste 10 maanden van 2023 - status update 1 november 2023

Naar analogie van de - gewijzigde - cijfers voor de nieuwe aanwas in heel 2022 (vorige tabel), geef ik hier onder de uiteraard nog zeer voorlopige data voor de als "zeer rustig" te bestempelen eerste tien maanden van 2023 (cumulatie januari tm. oktober), volgens de cijfers in het laatste maandrapport verschenen op de VertiCer website:

Nieuwe "jaar" volume 2023 (jan. tm. okt.)	Aantallen	aandeel op totaal (%)	Capaciteit (MWp)	aandeel op totaal (%)
1-5 kWp	-32	-6,6%	-0,035	-0,003%
5-10 kWp	133	27,4%	1,174	0,10%
10-50 kWp	-80	-16,5%	-2,760	-0,24%
50-100 kWp	89	18,3%	7,098	0,63%
100-250 kWp	78	16,0%	12,598	1,1%
250-500 kWp	82	16,9%	24,299	2,2%
500-1.000 kWp	85	17,5%	63,186	5,6%
> 1 MWp	131	27,0%	1.021,741	90,6%
Totaal	486	100%	1.127,301	100%

Uit dit overzicht blijken 2 zaken kristalhelder: de groei is in de eerste 10 maanden van 2023 in bijna alle kleinere categorieën "niet van betekenis" geweest, en/of, vanwege de vele wijzigingen in de actuele databestanden bij VertiCer, hebben deze zelfs (tijdelijk ?) tot negatieve groeicijfers geleid t.o.v. de herziene status aan het begin van het jaar (= status EOY 2022, vorige tabel). Er zijn vanaf begin dit jaar nogal wat wijzigingen geweest in de updates van dit jaar. Sommige voorheen "negatieve groeicijfers" zijn inmiddels omgeturnd in positieve exemplaren, en vice versa. Nogmaals wijs ik op het oorspronkelijke, uitgebreide commentaar van CertiQ, hoe dergelijke (tijdelijke) negatieve groeicijfers en wijzigingen daarin tot stand kunnen komen in hun databestanden. Het berekenen van systeemgemiddeldes bij negatieve groeicijfers heeft niet zoveel zin, dus die heb ik voor dit specifieke overzicht voorlopig weggelaten. Dat komt later wel, als er enig zicht is op volledige jaarcijfers.

Negatieve groei cijfers zijn er voor zowel aantallen als bij de capaciteit bij de categorieën 1-5 kWp (-32, resp. -0,035 MWp), en 10-50 kWp (-80, resp. -2,760 MWp).

In totaal zijn er netto bezien dit jaar nog maar 486 nieuwe projecten bijgekomen in de eerste 10 maanden, 85 meer dan in de voorgaande update. Dat zal nog wel aardig bijgesteld kunnen gaan worden in komende updates. Het is in ieder geval extreem laag, dat is al een tijdje duidelijk. Een neergaande trend bij de netto bijkomende projecten was al veel langer zichtbaar in de klassieke maand rapportages. Zie de eerste grafiek in de analyse van het laatste "gangbare" maandrapport van rechtsvoorganger CertiQ (december 2022). Deze trend lijkt zich te hebben versterkt, vooral bij de netto aantallen nieuwkomers.

Gezien vele problemen in de markt "redelijke" groei van capaciteit

Wat overblijft, is het enige positieve punt, namelijk de groei van de capaciteit, ondanks de vele, structurele problemen in de markt (met name voorhanden netcapaciteit en hogere project kosten). De facto is die vrijwel exclusief neergekomen op een toename in, het wordt eentonig, de grootste project categorie (registraties per stuk groter dan 1 MWp). Want daar werd tussen januari en begin november dit jaar al een "behoorlijke" 1.021,7 MWp aan toegevoegd, bijna 91% van het totale nieuwe volume van 1.127,3 MWp.

De in een vorige update gerapporteerde disclaimer, dat voor de grootste project categorie een schier onmogelijk hoog project gemiddelde van 31,5 MWp per project resulteerde voor het eerste kwartaal, lijkt met de diverse gepasseerde latere forse bijstellingen in ieder geval alweer achterhaald, zoals toen ook al voorspeld. Het gemiddelde met de huidige cijfers is, over de 1e tien maanden van dit jaar inmiddels uitgekomen op een veel "logischer" gemiddelde van 7,8 MWp voor de grootste project categorie. Dat ligt echter nog steeds op een hoog niveau. Deze categorie zet een dominant stempel op het totale gerealiseerde volume, en de projecten in deze categorie zijn per stuk ook nog eens gemiddeld zeer groot.

De enige categorieën die nog enigszins iets voorstellen zijn de 2 op een na grootsten, met projecten tussen de 500 en 1.000 kWp, resp. 250-500 kWp, die momenteel cumulatief in de eerste 10 maanden een verzameling van 63 MWp, resp. 24 MWp nieuw toegevoegde capaciteit tellen. De overige categorieën stellen nog steeds weinig voor bij de nieuwe capaciteit in deze periode.

---

6. Evolutie van gecertificeerde zonnestroom productie / uitgifte van GvO's tm. september 2023

Ook voor deze parameter, afgegeven hoeveelheid Garanties van Oorsprong (GvO's), geldt, dat er geen update van de historische cijfers is gegeven, behalve voor de meer recente data vanaf mei 2021. In onderstaande grafiek daarom ook alleen de situatie van de meeste recente jaren. Voor een fraaie grafiek die verder terug gaat in de tijd, zie de update in de bespreking van het februari rapport van dit jaar, en het commentaar daarbij.

De extractie van een continue reeks van zonnestroom productie data uit de nieuwe spreadsheets van VertiCer is niet eenvoudig omdat er terug gerekend moet worden naar maand van productie, er continu wijzigingen / bijstellingen zijn, en alle over verschillende periodes uitgegeven garanties van oorsprong (GvO's) voor gecertificeerde zonnestroom uiteindelijk per maand opgeteld moeten worden. Bovenstaande grafiek is het uiteindelijke resultaat, met de meest recent beschikbare reeks van mei 2021 tm. september 2023. In de maand rapportages lopen de productie resultaten altijd 1 maand achter op die van de opgestelde generator capaciteit. De productie is weergegeven in de blauwe curve (rechter Y-as als referentie, eenheid GWh = 1 miljoen kWh).

Er zijn twee "drijvende krachten" achter het verloop van deze curve. Ten eerste natuurlijk de seizoens-variabiliteit, die zich uit in hoge producties in de zomermaanden ("toppen"), resp. lage output in de wintermaanden ("dalen"). Meestal is december de slechtst producerende maand. Eerder zagen we al dat, sterk afhankelijk van de gemiddelde instralings-condities in de betreffende maand, in de zomerperiodes hetzij mei (2020), juni (2019, 2021, 2022), of juli (2017, 2018) de best performer waren bij de productie. Voor de hier getoonde recentere periode zijn de waargenomen "zomer pieken" alle 3 in juni gevallen. De piek in juni 2021 is stabiel gebleven t.o.v de vorige update (922 GWh). Die voor juni 2022 is iets opgeplust, naar een volume van 1.239 GWh aan afgegeven GvO's in die maand (ruim 34% hoger dan in juni 2021).

De tot nog toe gecertificeerde productie in juni 2023 is weer verder opgeschroefd, naar een nieuw record niveau van 1.511 GWh, in de huidige revisie. Dat is al bijna 22% hoger dan in juni 2022. Anton Boonstra had voor heel Nederland, voor juni 2023, 11% meer instraling vastgesteld dan in juni 2022, de maand was dan ook "record zonnig" volgens het KNMI. Dit opmerkelijke resultaat voor juni is dus niet verbazingwekkend. Dat, in combinatie met de continu voortschrijdende nieuwbouw van PV projecten (al dan niet met SDE subsidie), maakt dat we eind juni dit jaar al een (gecertificeerd) productie record te pakken hebben. In de vorige rapportage lag het toen bekende resultaat voor juni nog op een niveau van 1.504 GWh, dus er zijn wederom wat productie certificaten voor die recordmaand bijgeschreven in de huidige update, en de verwachting is dat die piek nog wel wat hoger zal gaan worden in komende updates.

De piek volumes uit met name de laatste 2 jaar zullen later ook nog enigszins kunnen worden bijgeplust. Zeker van de kleinere projecten, die niet maandelijks door een meetbedrijf worden gemeten, komen productiecijfers namelijk heel erg laat pas beschikbaar, en worden ze dan pas aan de databestanden van VertiCer toegevoegd. En worden ze "zichtbaar" in de hier getoonde productie historie.

Juli duidelijk minder productie dan juni

Het eerste resultaat voor juli 2023 laat een scherpe neerwaartse knik in de grafiek zien, en komt, nog zeer voorlopig, uit op een productie van 1.174 GWh in die maand. Ten eerste was juli, i.t.t. juni, een historisch bezien "normale" maand wat het aantal zonne-uren betreft. Boonstra meldde dat er in die maand 11,3% minder instraling was dan in juli 2022, en productie is altijd direct gerelateerd aan de hoeveelheid instraling, dus een lagere output voor juli was sowieso al de verwachting.

Ten tweede. In juli 2023 steeg het aantal uren met negatieve prijzen op de stroommarkt behoorlijk, volgens de bekende grafiek van Martien Visser van Entrance op "X" (28 oktober 2023). Het kan beslist zo zijn geweest, dat hierdoor met name grotere projecten tijdelijk hun productie hebben gestaakt, om geen geld te moeten betalen i.p.v. te ontvangen. Geen productie = geen GvO's. De omvang daarvan is echter nog steeds een aardig mysterie, want die afschakelingen worden bij mijn weten niet nationaal bijgehouden cq. geopenbaard ...

Ten derde, was het midden in de vakantie, en kunnen dus mogelijk nog een hoop niet verwerkte data missen a.g.v. onderbezetting bij VertiCer. En sowieso, komen er altijd al productie data pas later beschikbaar. Pas aan het eind van dit jaar kunnen we een wat zinniger beeld krijgen van de verhouding van de productie in juli t.o.v de voorgaande periode.

Augustus 2023 zit momenteel op 1.028 GWh, wat bijna 12% lager is dan de 1.164 GWh, die tot nog toe voor augustus 2022 door VertiCer zijn uitgegeven.

Voor september 2023 is nu voor het eerst een cijfer beschikbaar. Tot nog toe is er voor 870 GWh aan GvO's afgegeven, waar uiteraard nog veel bij zal gaan komen. Standaard bij de GvO data van VertiCer is, dat de eerstpublicatie voor een willekeurige maand al het grootste volume GvO's voor die maand oplevert. Afgiftes die later worden gepubliceerd, zijn al veel geringer van omvang, en worden stapsgewijs kleiner qua volume. Het "doorsijpelen" van later afgegeven GvO's, die met terugwerkende kracht voor de betreffende maand worden bijgeschreven, kan echter heel lang doorgaan. Dat kan minstens langer dan een jaar duren in veel gevallen.

Het nu bekende eerste volume voor september is al 14% meer, dan de al meer geconsolideerde uitkomst voor september 2022 (766 GWh). Dit is in lijn met het feit, dat Anton Boonstra uit de KNMI data 6,8% meer horizontale instraling in september 2023 heeft berekend dan in september 2022 (platform "X", 1 oktober 2023). Het is verder ook waarschijnlijk dat het, met name voor september 2023, nog flink meer zal gaan worden door nieuwe bijschrijvingen die later worden verwerkt door VertiCer.

De tweede drijvende kracht achter deze curve is uiteraard de in het recente verleden zeer onstuimige groei van de projecten markt, met telkens flink meer, gemiddeld genomen steeds grotere PV projecten, wier nieuwe productie volumes in de loop van het kalenderjaar toegevoegd worden aan de output van het eerder al bestaande productie "park". Dat is dé drijvende kracht achter de steeds hoger wordende pieken (bovenop de verschillen in instraling van jaar tot jaar). De groei van capaciteit is echter in 2023 duidelijk afgezwakt, zoals eerdere grafieken in deze bijdrage laten zien. Maar alle nieuwe capaciteit zal bijdragen aan het verhogen van de pieken, zelfs al hebben ze in toenemende mate oost-west opstellingen.

Progressie in winter"dips"

In de productie curve is goed te zien dat de zogenaamde "winter-dips" ook op een steeds hoger niveau komen te liggen, a.g.v. de almaar toenemende productie capaciteit, die ook in de winter aan een toenemende hoeveelheid zonnestroom productie bijdragen. In deze laatste update blijkt december 2022 een iets lager bijgesteld volume te tonen, dan in de september rapportage van VertiCer en haar rechtsvoorganger. December 2022 komt inmiddels uit op 135,3 GWh. Dat is wel al 12,1% hoger dan in december 2021 (120,7 GWh), en is zelfs al ruim een factor 4,5 maal het niveau van de "dip" in het winterseizoen van 2017/18 (jan. 2018 29,8 GWh, zie eerder gepubliceerde historische grafiek). De verwachting is dat met name de recentere maand productie cijfers later nog wat opgeplust zullen gaan worden.

---

7. Jaarproducties volgens Garanties van Oorsprong

Een herziene versie van de grafiek met de jaarlijkse uitgifte van Garanties van Oorsprong (GvO's) werd gegeven in de analyse van de februari cijfers (link). Er is nog steeds geen nieuwe revisie van de oudere cijfers, alleen van de data vanaf mei 2021. Omdat de oudere cijfers ondertussen flink gewijzigd kunnen zijn, kunnen er nog geen nieuwe totale volumes worden bepaald.

Als we alleen naar de geregistreerde volumes in de data van de huidige update van 1 november 2023 kijken, zou 2021 in totaal 4,5 TWh gecertificeerde productie hebben, en 2022 al ruim 8,5 TWh, exclusief alle andere volumes van niet bij VertiCer geregistreerde installaties (waar onder vrijwel de gehele residentiële markt). In de eerste 9 maanden van 2023 is tot nog toe al bijna 8,0 TWh gecertificeerde zonnestroom productie geregistreerd. Dat is al 78% meer dan het totale jaarvolume van 2021. Dat zal later uiteraard nog flink bijgeplust gaan worden, bovendien zal ook de productie van de laatste 3 maanden van 2023 nog aan het geheel toegevoegd moeten gaan worden. Het zal daarbij interessant zijn, te zien, wat de balans zal gaan worden tussen de méér productie van de toegevoegde nieuwe gecertificeerde capaciteit in 2023, in relatie tot het feit, dat de cumulatieve instraling in de eerste 10 maanden van dit jaar, 6,8% lager lag, dan in dezelfde periode in 2022, aldus de data-extracten en waarnemingen van Anton Boonstra.

---

8. Bronnen

Intern - rapportages CertiQ / VertiCer 2023, aflopend gesorteerd

VertiCer update september 2023 - eerste 3 kwartalen 867 MWp gecertificeerde PV capaciteit nieuw, (voorlopig) 46% minder t.o.v. nieuwe capaciteit in dezelfde periode 2022 (4 oktober 2023)

VertiCer update augustus 2023 - eerste 8 maanden 835 MWp gecertificeerde PV capaciteit nieuw, (voorlopig) 45% minder t.o.v. nieuwe capaciteit in dezelfde periode 2022 (7 september 2023)

VertiCer update juli 2023 - eerste zeven maanden 646 MWp, (voorlopig) 46% van nieuwe capaciteit t.o.v. zelfde periode 2022 (2 augustus 2023)

VertiCer (ex CertiQ) update juni 2023 - "negatieve maandgroei", stabilisatie capaciteit; eerste half jaar 546 MWp, (voorlopig) 49% van nieuwe capaciteit t.o.v. zelfde periode 2022 (19 juli 2023)

CertiQ / VertiCer update mei 2023 - "negatieve maandgroei" aantal installaties, stabilisatie capaciteit; eerste vijf maanden 356 MWp, 38% van nieuwe capaciteit t.o.v. zelfde periode 2022 (3 juni 2023)

CertiQ / VertiCer update april 2023 - wederom "negatieve maandgroei"; eerste vier maanden slechts 14% van nieuwe capaciteit t.o.v. zelfde periode 2022 (4 mei 2023)

CertiQ / VertiCer update maart 2023 - nieuwe en bijgestelde cijfers gecertificeerde zonnestroom, eerste kwartaal 41% van nieuw volume QI 2022 (4 april 2023)

CertiQ / VertiCer update februari 2023 - nieuwe en bijgestelde cijfers gecertificeerde zonnestroom, hoge toevoeging capaciteit januari, zeer lage hoeveelheden in februari (7 maart 2023)

Revisie van historische maand- en jaarcijfers CertiQ. Deel II. Grafieken, nieuwe jaarvolumes (hoger in 2018-2020, lager in 2021), volledige sequentie Garanties van Oorsprong. (14 februari 2023)

Januari 2023 flinke toename geregistreerde gecertificeerde zonnestroom capaciteit, 354 MWp, maar het verhaal is complexer bij CertiQ. Deel I. (8 februari 2023)

CertiQ herziet cijfer presentatie methodiek - een nieuw tijdperk ? (8 februari 2023)

Sinterklaas surprise november rapport CertiQ 2022 bleek een fopspeen: december rapport wederom "negatieve groei", 1e status update. (9 januari 2023, laatste analyse van "klassieke" maandrapportage, en links naar eerdere analyses in 2021 en 2022)

Meer licht in de duisternis (?) omtrent ontwikkeling gecertificeerde zonnestroom portfolio in (2019-) 2020 bij CertiQ. (4 november 2020; vroege signalering van sterk wijzigende historische CertiQ data door Polder PV)

Extern

Data overzichten website VertiCer (vooralsnog alleen rapportages over 2023)

NB: de oude website van CertiQ is niet meer actief, de url verwijst door naar de site van rechtsopvolger VertiCer !